Ad Lucilium Epistulae Morales

[3]Hos tu existimas scire quemadmodum vivendum sit, qui nesciunt quando ? Et hi mortem timent, in quam se vivi condiderunt ? Tam infausti quam nocturnae aves sunt. Licet in vino unguentoque tenebras suas exigant, licet epulis et quidem in multa fericula[v3.n.412.1] discoctis totum perversae vigiliae tempus educant, non convivantur, sed iusta sibi faciunt. Mortuis certe interdiu parentatur.

At mehercules nullus agenti dies longus est. Extendamus vitam; huius et officium et argumentum actus est. Circumscribatur nox, et aliquid ex illa in diem transferatur.

[4]Aves, quae conviviis conparantur, ut inmotae facile pinguescant, in obscuro continentur; ita sine ulla exercitatione iacentibus tumor[v3.n.412.2] pigrum corpus invadit, et superba umbra iners sagina subcrescit. At istorum corpora, qui se tenebris dicaverunt, foeda visuntur. Quippe suspectior illis quam morbo patientibus color est, languidi et evanidi albent, et in vivis caro morticina est. Hoc tamen minimum in illis malorum dixerim. Quanto plus tenebrarum in animo est! Ille in se stupet, ille caligat, invidet caecis. Quis umquam oculos tenebrarum causa habuit ?

[5]Interrogas, quomodo haec animo pravitas fiat aversandi diem et totam vitam in noctem transferendi ? Omnia vitia contra naturam pugnant, omnia debitum ordinem deserunt. Hoc est luxuriae propositum, gaudere perversis nec tantum discedere a recto, sed quam longissime abire, deinde etiam e contrario stare.

[6]Non videntur tibi contra naturam vivere qui ieiuni[v3.n.414.1] bibunt, qui vinum recipiunt inanibus venis et ad cibum ebrii transeunt ? Atqui frequens hoc adulescentium vitium est, qui vires excolunt, ut in ipso paene balinei limine inter nudos bibant, immo potent et sudorem, quem moverunt potionibus crebris ac ferventibus, subinde destringant. Post prandium aut cenam bibere vulgare est; hoc patres familiae rustici faciunt et verae voluptatis ignari. Merum illud delectat, quod non innatat cibo, quod libere penetrat ad nervos; illa ebrietas iuvat, quae in vacuum venit.

[7]Non videntur tibi contra naturam vivere qui commutant cum feminis vestem ? Non vivunt contra naturam qui spectant, ut pueritia splendeat tempore alieno? Quid fieri crudelius vel miserius potest ? Numquam vir erit, ut diu virum pati possit ? Et cum illum contumeliae sexus eripuisse debuerat, non ne aetas quidem eripiet ?

[8]Non vivunt contra naturam qui hieme concupiscunt rosam fomentoque aquarum calentium et calorum apta mutatione bruma lilium,[v3.n.416.1] florem vernum, exprimunt[v3.n.416.2] ? Non vivunt contra naturam[v3.n.416.3] qui pomaria in summis turribus serunt ? Quorum silvae in tectis domuum ac fastigiis nutant,[v3.n.416.4] inde ortis radicibus quo inprobe cacumina egissent ? Non vivunt contra naturam qui fundamenta thermarum in mari iaciunt et delicate natare ipsi sibi non[v3.n.416.5] videntur, nisi calentia stagna fluctu ac tempestate feriantur ?

[9]Cum instituerunt omnia contra naturae consuetudinem velle, novissime in totum ab illa desuescunt. " Lucet: somni tempus est. Quies est: nunc exerceamur, nunc gestemur, nunc prandeamus. Iam lux propius accedit; tempus est cenae. Non oportet id facere, quod populus. Res sordida est trita ac vulgari via vivere. Dies publicus relinquatur: proprium[v3.n.416.6] nobis ac peculiare mane fiat."

[10]Isti vero mihi defunctorum loco sunt. Quantulum enim a funere absunt et quidem acerbo, qui ad faces et cereos vivunt ? Hanc vitam agere eodem tempore multos meminimus, inter quos et Acilium Butam, praetorium, cui post patrimonium ingens consumptum Tiberius paupertatem confitenti " sero," inquit, " experrectus es."

[11]Recitabat Montanus Iulius carmen, tolerabilis poeta et amicitia Tiberi notus et frigore. Ortus et occasus libentissime inserebat. Itaque cum indignaretur quidam illum toto die recitasse et negaret accedendum ad recitationes eius, Natta Pinarius ait: " Numquam possum liberalius agere: paratus sum illum audire ab ortu ad occasum."

[12]Cum hos versus recitasset:

Incipit ardentes Phoebus producere flammas,

Spargere se[v3.n.418.1] rubicunda dies, iam tristis hirundo

Argutis reditura cibos inmittere[v3.n.418.2] nidis

Incipit et molli partitos ore ministrat,

Varus eques Romanus, M. Vinicii comes, cenarum bonarum adsectator, quas improbitate linguae merebatur, exclamavit: " incipit Buta dormire." Deinde cum subinde recitasset:

[13]

Iam sua pastores stabulis armenta locarunt,

Iam dare sopitis nox pigra silentia terris

Incipit,