Бабалардын баяны 2

Тайшынын өңү бузулуп кетип эч нерсени сезмексен болуп ийдишти аялына кайра берди. Чыны ирегеге барып жай алды. Үйдө жаман окуя болбогондой бирок алардын жан-дүйнөсүндө уйгу-туйгу абал учуп турду. Чыныгы уу куюлган эне үйгө киргенде эле бир жаман окуя болоорун баамдаган. Кыргыз бийи каза болсо, мүйүздүү энени тайшы күчкө салып өзү алмак. Бирок окуя ал ойлогондой болбой такыр башкача өңүттө болуп кетпедиби. Олуя эне бул көрүнүштү алдын ала сезген. Тамак ичилип бүткөндөн кийин Алсейит Коңтаажыга ыраазылык билдирип үйүнө кетти. Мүйүздүү эненин ички дүйнөсүндө оюу бүдөмүктөнүп удургуп турду. Чын эле Коңтаажы ушундай кылабы? Биз эмне кылабыз, астыбызда кандай күндөр күтүп жатат? Калмактар турганда алакандай элибиздин тагдыры эмне болот? Аз өмүрүбүз Бадмин желмогуздун чеңгелинде калабы?

Убакыт көп өтпөдү.

Төр тараптан жел катуулай согуп, өткүн өтүп, күн ачылды. Кечки күн кызылын чачып, балбылдап уясына улуу тоолордун артына карай ашыга батты. Айланага ашып-шашып күүгүм келатты. Желедеги кулундар небак агытылып, калмактын жигиттери иш менен аттарын ары-бери чапкылап жүрүштү. Ошол кезде мүйүздүү эненин үйүнө ашып-шашыла тайшынын кызы Чежемен кирип келет. Кыз киреерин- кирип эшиктин алдына бозоруп туруп калды. Эне кызды жакшы маанай менен кабыл алып, «Төргө өткүн»– деди. «Алсейит бийди бүгүн түнү жок кылганы жатышат»,-деди калтаарый.

Чежемен кыз мурун Алсейит бийдин колунда көпкө жүрүп калган. Анын бул үй-бүлө менен башынан жакшы мамилеси болгон. Кыз баарынан мүйүздүү эненин жакшы көрүп аны берилип сыйлоочу.

– Анын баары бизге белгилүү,– деп бойго жеткен кыздын чекесинен сылап бетинен өөп койду. Чежемен мүйүздүү энеге үйүр алып жылдыздары бири-бирине дал келип калган эле. Мүйүздүү эне ага акыл айтып жана сыйлоочу. Ошондон уламбы алардын жан дүйнөөсү жакшылыктан кезигишкен. Эне башын жууганда дайыма сууну Чежемен куюп берчү. Жана ар кандай жашыруун сырларды ичине сактап, эненин олуя заадалыгын кыз билген шекилдүү. Бул кезде кыз бой тартып турмушка чыгууга даяр болуп калган.

Акырындык менен батыштан жайдын жели согуп тоонун башына булут түнөп, түн кирди. Асманда жылдыздар жымыңдап шыбырт чачып сырдуу жылмайышат. Ажаан иттердин үргөнү басаңча болуп айыл тынч. Эч шектүү нерсе байкалбайт. Айыл аралай эки калмак жигит кандайдыр бир жакка чаап кетти. Кой кайтарган калмактын кул-кутандары короо четиндеги алачыгында уйкуга алда качан кирген. Ошол күнү күүгүм келеери менен мүйүздүү эненин санаасы санга бөлүнүп, көзүнө бирдемелер көрүнүп, ар деме бирдемелерди ойлоп, көңүлү чар-жайыт, удургуп турду. Катуу санаага батпаганда кантмек эле эшигинде желмогуз-кара ой, сагалап турбайбы. Кара көңүл калмактар адамды аямак беле. Канына кастык сиңип калган адамдар эч кимди аямак эмес. Эне Алсейит жана берки жигиттер менен эчак эле аңгемелешкен. Бүгүн түнү Тайшынын кан ичеер жигиттери бийди күм-жам кылаары билинген. Алардын башында ушул жаман ой сагалай-удургуп турду. Бий тараптагылар астын ала качуунун жолдорун ойлоп жатышты. Антпесе алар өлүм чеңгелине калган жатпайбы. Эки жигит барып тоонун түбүндөгү жашыруун жерге аттарды эчак байлап койгон. Эл тынч уйкунун кучагына термелип кирип, Алсейиттин өргөөсү чечилбей турат. Эне иш билги адам эмеспи. Бийдин үйүн эки калмак кайтарууга алган. Мүйүздүү эне аларды этке, кымыздан тартылган аракка аябай сыйлап ичирип, мас кылып таштаган. Тамакка жана ичкиликке тойгон кароолчу жигиттер тез эле коңурук тартып уйкунун кучагына кирип, Алсейит даяр турган аттарды минип билинбей түн жамына караңгыга жым-жым кирип жок болушту. Ар кайсы жерден айылдын иттери үрүп басылды. Конушта эч нерсе болбогондой жымжырттык өкүм сүрөт. Түн ортосу ченде Тайшы алты жигитин чакыртты. Алар бийлөөчүнүн сөзүн угуп, караңгыда эч кимге байкалбай бийди жигиттери менен жок кылып, улуу дайрага ыргытып, тайшы мүйүздүү энеге үйлөнмөк. Каардуу калмактар кыргызга дагы бир зомбулугун көрсөтмөк. Тайшынын аялы бул кара ойго каршы болуп:

– Кой, андай кылба, ал сага зайып болуп бербейт. Буруттун аялы акыр түбүңө жетет. Кыргыздын колунда кылычы бар. Алар менен ирегелеш турабыз. Ак калпакчандар кек кууп, кайра өчүн алат. Демек жакшы санаа менен туралы,– деди ар нерсени баамдаган акылдуу бетинде чоң меңи бар зайып.

Тайшы жини келе орой коңк этти:

– Кой катын, сен көп сүйлөп башыма чыкпа, катының бийлик кылбасын. Мен сага күң жумшап берген жатам. Болгондо да кыргыз бийинин катыны,– деп тамашалагансып карс-карс этип күлүп басылды. Ал күлгөндө семиз курсагы болк-болк этип термелип турду.

Айсыз караңгыда шамшарларын жалаңдаткан калмактар бийди үйүнөн таппай калышты. Жигиттер кароолчулардын мас болуп жатканын Бадминге айтып келишти. Ошондо жорудай болгон тайшы капаланып: