Bato ya Afrika

Min?k? ya Bantu elobamaka mpe na bituluku ya ba Pygmees ya Bassin ya Congo (Efe, Basu A, Bambuti, mpe bongo na bongo), mbala mingi bakesenisaka bango lokola bato bakabwani. Kati na bato ya Bantus ya ?sti mpe ya katikati, mon?k? ya Swahili, oyo emonisaki bopusi ya Arabe oyo emonanaka mingi, epalangani mingi na bambula oyo euti koleka, motango ya bato oyo balobaka yango ezali milio 60 (bato ya Swahili bazali milio 1,9). Ba adamaua, sous-groupe ya est, ezali na ba Azande, Cham-Ba, Banda, na basusu oyo bavandi na Soudan centrale na orientale.

Lisanga ya Kordofan, oyo ezali moke na motango mpe na teritware, esangisi bato ya Koalib, Tumtum, Tegali, Talodi mpe Katla (Republique ya Soudan).

Libota ya Nilo-Sahara ezali komonisama na bituluku: Songhai, Sahara, Shari-Nile, mpe lisusu bato mibale oyo bakabwani na nkota Maba mpe For (Fur). Ba Songhai ezali na bato ya Songhai mpenza, bakisa mpe ba Djerma mpe ba Dandy, oyo bafandaka na libongo ya katikati ya ebale Niger; na etuluku ya Sahara – kanuri, tuba (tibbu) mpe zagava, oyo bafandaka pembenipembeni ya Laki Tchad mpe na Sahara central. Etuluku ya Shari-Nil oyo ezali na ntina mingi na libota oyo ezali na bato ya Soudan ya ?sti (Dinka, Puer, Luo, Bari, Lotuko, Masai, Nuba, to Nubian, mpe bongo na bongo), oyo liboso bazalaki na libota ya Nilote oyo ezalaki na lipanda; Bato ya Soudan ya katikati (Bagirmi, Morumadi), bato ya Berta mpe Kunama. Bato ya etuluku yango bafandaka na n?rdi ya Zaire mpe na sudi ya Soudan. Min?k? ya Morumadi elobamaka na mabota ya Pygmees (Efe, Basua, etc.).