Бомба

Зацягнуўшы бомбу ў канаву, колькі часу сядзелі знямоглыя, адпачывалі. Канаву заглушыў палын, і бомба ледзь віднелася ў ім — чарнела сваімі гладкімі металічнымі бакамі.

— Каб што — ужо гыркнула б,— сказаў, цяжка сапучы, Сяргей.— Праўда ж?

Ён устаў.

— Хутка сцямнее, пайшлі.

Мы нетаропкай хадою пасунуліся дахаты.

У тую ноч я доўга не спаў. Праз акно пазіраў на зіхатлівы маладзічок, што стаяў у небе, на міглівыя зоркі, слухаў, як недзе на другой вуліцы сонна і нязлосна брахаў сабака. Думаў пра бомбу, пра запіску ў ёй.

Назаўтра маці разбудзіла мяне раней, чым заўсёды.

— Уставай, Алеська, зіма находзіць, а сена карове — ані жмені. Бачыш — пагода. Я пайду лён браць, а ты можа што ў карчах навыбіваеш касою.

Я хуценька надзеў штаны, узяў вядро і пайшоў на двор мыцца.

— Позна спіш,— пачулася з вуліцы.

За кустом бэзу я ўбачыў Сяргея. Падышоў, парукаліся. Ён абапёрся на плот агародчыка, паклаў падбародак на кулакі. Рукавы былі ў яго закасаны вышэй локцяў. Збоку пад папругай сядзелі вялікія абцугі.

— Куды ты з абцугамі?

Над вуліцай насіліся ластаўкі, рыхтаваліся да адлёту ў вырай. Ён сачыў за імі сумнымі вачыма, думаў нешта сваё. Правёў пальцам па чорным пушку над пухлай губой, сказаў не так мне, як сабе:

— У армію б дабравольцам пайшоў, каб узялі. Года якога не хапае... А што там той год?

Потым крануў галінку бэзу, пагладзіў далонню яго густое лісце.

— Ды к куды ты, скажы, сабраўся?

— А запіска — забыўся?

3-за вільчыка хаты паказалася сонца. Сяргей зажмурыўся, зноў задумаўся, нібы слухаў нейкія свае неспакойныя пачуцці.

— Давай надвячоркам — тады разам пойдзем,— сказаў я.

— А што табе там рабіць? Адзін упраўлюся.

Ён не зірнуў на мяне, павярнуўся і пайшоў. Мне хацелася сказаць яму наўздагон што-небудзь цёплае, таварыскае, але слоў не знаходзілася. У душы маёй як што надарвалася: пакутліва, балюча нахлынуў прыкры неспакой, нахлынуў і не аціхаў.

Я заскочыў у хату, загарнуў у газету хлеб і сала, засунуў у кішэню скрутак.

— Чаго ты захадзіўся так, сядзь паснедай,— гукнула ад печы маці.— Во бульбу зараз адцаджу.

— Сама ж казала: раса спадзе — касіць цяжка.

У сенцах я зняў з крука касу, пашыбаваў з двара. За агародам азірнуўся, ці не выйшла маці, ці не глядзіць. Збочыў з пакапычанай коньмі палявой дарогі, абышоў птушнік, што чырванеў бляшаным дахам ля лажка, і звярнуў за прысады.

Яшчэ здаля я ўбачыў: Сяргей сядзеў на бомбе і нешта адкручваў абцугамі. Заўважыўшы мяне, ён крыкнуў:

— Чаго цябе сюды прыпёрла? Не падыходзь блізка.

Пацягнуў далонню па лбе, зноў улёг у работу. Відаць было, як ён з усяе моцы сціскаў абцугамі. Яны скрыгацелі па метале. Скрыгат гэты трывожна аддаваўся ў маіх вушах.

Не памятаю, колькі часу гэта цягнулася. Мне падалося, доўга-доўга, цэлую вечнасць. Раптам Сяргей адарваўся ад свайго занятку, узняў галаву і ўсміхнуўся.

— Ну падыходзь, цяпер можна.

Ён устаў, аднёс убок узрывальнік і зноў сеў на бомбу. На твары і на шыі ў яго блішчаў пот, на пальцы чырванела кроў.

— Зараз прачытаем, што яны там пішуць.— Сяргей усунуў у адтуліну, з якой вывінціў узрывальнік, драціну і стаў там калупацца.

3 бомбы пасыпаліся камякі жоўтага, як мыла, толу. Ён узяў адзін, расцёр у пальцах, панюхаў і доўга разглядваў.

— Не тырса... Глянь сам...— Сказаў такім голасам, быццам усё цяпер у жыцці страціла для яго цікавасць і вастрыню. I мяне гэта чамусьці ўразіла больш, чым тое, што бомба не ўзарвалася.

На полі азвалася перапёлка. Азвалася і заціхла. Я чакаў, што птушка вось-вось зноў падасць голас, а яна маўчала. Доўжыліся мінуты. Сяргей нібы не адчуваў вакол нічога, быў як у забыцці. Сядзеў, пазіраў удалячынь. Відаць, затаіў у сабе боль, прыслухоўваўся думкамі да таго, што раптоўна скіпелася ў сэрцы і ляжала там каменем. Мне таксама не хацелася гаварыць.

Сонца вісела над нашымі галовамі. Дзень ужо добра выспеў. Сяргей выцер з твару пот, ссунуў бровы і быццам пастарэў. Пачухаў галаву, зноў узяў камяк толу, раскрышыў у пальцах. Устаў.

— А што, каб рванула?

I раптам размахнуўся, сыпануў тол па канаве. Я пазіраў на яго і не мог зразумець, чаго больш было ў маёй душы: радасці, што смерць мінула яго, ці болю ад таго, што не спраўдзілася такая жаданая надзея.