Эр кии уонна дьахтар

Неймохов Егор Петрович ЭР КИИ УОННА ДЬАХТАР

ЭР КИИ УОННА ДЬАХТАР

1

Дьокуускайга саас кэлэн, кыыны быа туман анныгар стэ сылдьыбыт дьиэлэр кн уотун стклэ таастарыгар тэрэн чаылытан, клмрдэс уоту ыспахтыы, истэриттэн ураты сырдыгы сыдьаайарга дылылар. Олус чэбдик чаылхай сааскы кн хааман иэн, аан дойдуга олох хаан да быстыа суоа, субу рэ-кт сылдьар дьоннор бука бары лр диэни билбэккэ, йэлэр тухары олоруохтара диэх курдуккун. Оолор аймалан бтн тэрэн, сыыр рдттэн хатыыскалаан сырылаталлар. Киинэ тыйаатырыттан тахсыбыт быйыл рдк рэх трдс куурсун бтэрээри сылдьар Бэргэн Уйбаныап эмискэ дьээбэлэниэх санаата ктн тстэ да, кинилэри тктэн, кэннилэриттэн срэн быыппастан кэлэн, муус устун сиирэ-халты ктээн халтарынаан, сирэйинэн бара сыа-сыа, аллараа Аппаа сурулаата уонна сн былдьаан, бэдьэйбитин кубулуппакка, ууор туораан, сыыры дабайда.

Кини «Лена» киинэ тыйаатырын каассатыттан «Покаяние» диэн саа кстн эрэр киинээ икки билиэт атыылаан, уопсай дьиэтигэр баран истэинэ санаатыгар ахсаан учууталын идэтигэр рэнэр Лиидэ мичийэр мсснэ сандаара кстн кэллэ, кинини киинээ ыыран крр баалаах. Кэлтэй сбл сылдьар да, кыыс иэмин-дьаамын биэрэ илик, биирдэ эмит кэпсэттэхтэринэ, эмиэ да олох тэйитэрэ биллибэккэ дылы. Асфальт кытыытынан хаар быыта сиэспит, дьиэлэр сарайдарыттан дьэкир муус чопчулар ыйанан, кн уотугар кчктэнэ оонньууллар, тохтоло суох субуллар массыыналар уматыктарын дьаарын баыйа сиик чэбдик сыта сабыта биэрэр.

Музыкальнай тыйаатыр иннигэр дьон блхсэн турарын крн, Бэргэн: «Эмиэ миитиннээн эрэллэр», – дии санаата уонна тугу сааралларын билиэх-крх баата батабакка, кинилэргэ чугааата. Тирии кууркалаах эдэр уол тыл этэр, араатардыырыгар сп тбэиннэрэн, салгыны эрчимнээхтик сутуралаан ылбахтыыр:

– Оттон партократтар туспа мааыыннаахтар, балыыалаахтар, уочаракка турар диэни билбэттэр, хатыыс искэинэн эрэ дэлбэрийэллэр, оттон ити кэмэ кннр лэит, рабочай мунаах клн-балаын аллан, быыы килиэп туугар харааттан харааны силбээн, кстээх лээ сылдьар, рблгэр аыйах кыраам эти, арыыны ылаары, кнн-дьылын мааыын уочаратыгар барыыр…

Кини этиитин истэ туран, партийнай лэиттэр сирэйэ-хараа суох барбыттарыттан хааннара хойдубут дьоннор сотору-сотору кгнээллэр, сблээн тэптэрэн биэрэр хаыылара дуораыйаллар. Блхсбт дьонтон тэйиччи холуочук кии клээбитэ буолан, сири тиилэхтии-тиилэхтии эргичийэр: «Бассабыык баартыйа былааа бахтайда…» Оттон араатар этэн-тыынан баран, кэмниэ-кэнээс тмктээн, сутуруктуу туппут илиитин р ууммутунан хаыытаата:

– Суох буоллуннар партократтар! Туругурдун демократия!

Кинини атарах-сатарах ытыс тыаынан атаардылар.

– Хомуньуустар ханналарый? Тоо кинилэр саарбаттарый? Тылла биэри! – диэн дьон ортотуттан хаыытастылар.

Онуоха кытархай дубленка сонноох, салгын сиэбэтэх маан сирэйдээх саха киитэ дьон иннигэр таыста, итииргээн дуу – андаатар бэргээтин уулла, ол кэмэ аллараттан кбл былаан ыйыттылар:

– Киминий? Бэйэин билииннэр!

– Баартыйа обкомун пропагандаа отделын сэбиэдиссэйин солбуйааччы… – диэн баран, киилэрэ тохтуу тэн, салгыны тн муунан эирийэн: – 1917 сыллааы олунньутааы рблссйэ… – диэн эрдэинэ, итиччэ ыраах кэмэ тиийбитин сблээбэккэ, й мэйдээх тулуйбат ииириитэ, араас хаыы-ыыы р ньиргийдэ:

– Ткс, ууну-хаары эрдимэ!

– Норуоту албыннаан бт!

– Тохтоо!

– Тс!

Киилэрэ тугу эрэ саарыахтыы эргичинээтэ уонна сблээбэт ыыы-хаыы срдэммититтэн, сапсыйан баран тэн хаалла. Бэргэн итини крн бэркиээн, баын быа илгииннэ: «Дьэ дьон-сэргэ булкуллан турара тргэн да буолар эбит! Соторутааа диэри баартыйаны, Сэбиэскэй былааы арбаан тыл баранара, билигин аны хомуньууу саардыбакка да трибунаттан рэн тэрэр кэмнэрэ ннлэр, кии арааы крр ээ…»

Уол миитини истэ тэн баран сотору салан барда, наар тктспт курдук биири эрдэллэр – партократтар киини кии диэбэт буолбуттар, кинилэр байаллар-тайаллар, оттон норуот дьадайар-быстар суолга киирбит. Бэйэбэйэлэриттэн тэптэн, кыбдьырына-кыбдьырына саараллар, били кытархай дубленкалаах баартыйа лэитэ дьон быыыгар стэн хаалла, арааа, быаарсан да туа тахсыа суох диэн барда быыылаах. Тоо быыытыйан уонна аччыктаан да, Бэргэн сотору миитиннээччилэртэн тэйэн, аыйахта ктээн уопсай дьиэтигэр кэллэ.