Gelen Irane

Андрей Тихомиров Gelen Irane

Lekolinen arkeolojik en nujen nisan dide ku welate Hind-Ewropi herema Uralen Basur e, ku ew li wir weki komek zimanek yekane ava bune. Airyanem-Vaedzha (Zimane Avestayi "berfirehiya Aryen") – mala bav u kalen efsanewi ya iraniyen kevnar, Ari; Li gori Videvdat (Vendidad, pirtuka yekem a Avestaye, berhevoka pirtuken piroz en ola kevnar a irani, cureyeki berdewamiya irani ya vedayan), bi we re ye ku listeya 16 "heri bas" "cih u deveren". ” ji aliye Ahura Mazda ve ji bo mirovahiye hatiye afirandin dest pe dike. Ev welat weki destek bedawi te binavkirin ku te de ceme bedew Daitya (Vahvi-Datiya) – Ural diherike.

Gelen Irani yen iroyin: Bextiar, Beluc, Gilan (Gales), Zaza, Kurd (Ezdi), Lur, Mazenderan, Oseti, gelen Pamir (Bajuvs, Bartang, Vaxan, Ishkasims (zarava: Ishkashim proper, Zebak and Sanglich), Muncans, Rushans. , Sarykoltsy, Khuftsy, Shugnans, Yazgulems), Pasai; Faris, Pestun, Tacik, Talis, Tat, Xazar, Carayimak, Yagnobi; jars.

Etnonim "irani" ji nave diroki "Iran" te, ku ji iraniya kevnar a (i) ryana – Ari (erd), (erde) Aryenan te. Gelen Irani an gelen Ari (bi Avestayi airya; bi Oseti irainag adaem) komek gelen bi esle xwe hevpar in ku bi zimanen iraniaxev en saxe Ari yen malbata zimanen Hind-Ewropi diaxivin. Niha ew bi girani li ser axa Afganistan, Iran, Tacikistan, Osetyaya Basur (Rusya serxwebuna Osetyaya Basur nas dike) tene belavkirin; u bi qismi ji li ser axa Azerbaycan, Gurcistan, Iraq, Cin, Oman, Pakistan, Rusya, Suriye, Tirkiye, Ozbekistan.

Gelen Pamir ev in: 1) Koma zimanen Sugi-Rusan, ku ji zaravayan pek te: Sugnan, Rusan, Bartang, Oroshor, Khuf u Sarykol (ya dawin di nav Cine de). Ew li ser ceme Pyanja bi saxen Gunt, Shakhdara u Bartang re tene belav kirin. 2) Yazgulem, li geliye ceme Yazgulem e raste Pyanje belav bune. 3) Vaxanen ku li jora Pyanje, besek ji li Kanjut u Sarykole dijin. 4) Iskasims, li ser Pyanje belav dibin di we bendike de ku ji rojava ber bi bakur ve re diguhere.

Aymaks, Cor-Aimak, komek esiren irani yen bi esle xwe tevlihev (tirki, mongoli u besek ji erebi) ne, ku li Efxanistan u Pakistane dijin. Xazari ji ji neviyen nifusa ku besek ji ordiyen Mongolan bun ku di sedsala 16-an de erisi Afganistane kiribun, te gotin.

Belavbuna Hind-Ewrupi ji axa Uralen Basur hedi hedi pes ket – her ku nifus zede bu u kembuna cavkaniyan. Di hezarsala III-I beri zayine de. avuhewaya Asyaya Navin heniktir bu u ev erd jimareke mezin ji mirovan ter dikir. Pisti ku nemahiya li Asyaya Navin 100-150 mm daket, gelek golen destan zuha bun, u robar ketin nav zike erde.

Kaska-Darya, Zaravsan di demen kevnare de diheriki nav Amu Darya, Amu Darya u Syr-Darya aven xwe dibirin Aral, di demen kevnare de besek ji ava Amu Darya aven Sarykamysh li basure rojavaye Deryaya Aral tije dikirin u pasde vedikisiyan. di qenale Uzboye de, ku bi Kara-Kume ve ber bi deryaya Xezere ve direj dibe; le di destpeka hezarsala 1. beri zayine de. e. Xuyaye ku Uzboy jixwe kanaleke hiskbuyi bu. Cemen Asyaya Navin di desten xwe yen jorin de di geliyen ciyayan de diherikin; dibe ku candini li hin cihan zu dest pe kiribe. Heya destpeka Serdema Hesin, nifuse ne xwediye amuren pewist en minasib ji bo afirandina pergalen avdane yen giring en ku re bidin pesvecuna besen jerin en geliyan tune bun. Rebaza serin, guherbar u bilez a Amu Darya ji di demen pesin de re nedida ku ji bo avdane aven xwe serdest bike.