Hyatin mnsyi

Андрей Тихомиров Hyatin mnsyi

Alman bioloqlari eksperimental olaraq s"ubut etdilr ki, nqliyyat RNT molekullari Erkn hyat formalarinin tkam"ul"und sas element ola bilr. M"uyyn srtlrd, genetik mlumatlari eksponent olaraq coxaldan funksional vahidlr toplana bilirlr.

Genetik mlumatlarin "ot"ur"ulmsi ardicil olaraq hyata kecirilir: vvlc DNT-dn RNT-y (bu proses transkripsiya deyilir), sonra RNT sablonunda protein sintezi (trc"um) hyata kecirilir. Replikasiya olaraq bilinn bir mliyyatda z"ulallar DNT molekullarinda kodlanmis v h"uceyr n"uvsind saxlanilan genetik mlumatlari tkrarlayir, b"ol"unm zamani iki qiz h"uceyrsi arasinda brabr paylayir v proses tkrarlanir.

Molekulyar biologiyanin Mrkzi dogmasinin paradoksu ondan ibartdir ki, artiq ilk mrhld m"urkkb protein birlsmlri – fermentlr transkripsiya katalizatoru rolunu oynayir: m"uyyn bir razid DNT-nin ikiqat sarmal fermentlrin tsiri altinda acilir v zncirlrdn biri s"ozd matris v ya xbrci RNT (mRNA) qurmaq "uc"un bir matris cevrilir.sonra trc"umd istirak edir.

Yni, molekulyar sviyyd hyatin mnsyi il bagli bdi bir sual yaranir – ilkin n idi-yumurta v ya toyuq: z"ulallar genetik mlumatlarin "ot"ur"ulmsi "uc"un lazimdir, lakin onlarin sintezi transkripsiyadan asilidir.

M"unhen L"udviq v Maksimilian Universitetinin bioloqlari ilk df eksperimental olaraq s"ubut etdilr ki, nqliyyat RNT (tRNA) molekullarindaki kicik dyisikliklr mlumatlari coxalda biln funksional vahidd m"ustqil skild toplanmaga imkan verir.

Bellikl, elm adamlarina g"or, mRNA v z"ulallar arasinda vasitci rolunu oynayan Nqliyyat RNT, Erkn hyat formalarinin tkam"ul"und sas element ola bilr: tRNA molekullari mlumatlari eksponent olaraq tkrarlamaga qadir olan bir n"ov replikasiya modulu yaratmaq "uc"un "oz aralarinda avtonom skild qarsiliqli laq qura bilr.

"Molekulyar replikasiyanin erkn formalari il bagli arasdirmalarimiz v replikasiya il trc"um arasindaki laqni ksf etmyimiz bizi hyatin mnsyinin yenidn qurulmasina yaxinlasdirir" dey universitetin press – relizind tdqiqatin m"ulliflrindn biri Dieter Braunun s"ozlri verilmisdir.

Bel bir sistemin islmsi "uc"un m"uvafiq fiziki v kimyvi proseslrin baslamasi "uc"un qeyri-tarazliq m"uhiti lazimdir. Buna g"or d, onlarin b"ut"un tcr"ublri temperatur dalgalanmalarinin tkrarlanan ardicilligini hat edirdi.

Hr bir tcr"ub iki n"ov mrkzi nukleotid ardicilligindan ibart bir sablon – mlumat qurulusu il basladi. Tdqiqatcilar, vaxtasiri dyisn srtlr altinda sablon ikili qurulusun dflrl kopyalana bilcyini n"umayis etdirdilr. Bel bir replikasiya mexanizmi erkn yerdki hidrotermal mikrosistemd bas ver bilr.

X"ususil, m"ulliflr g"or, bu c"ur reaksiya d"ovrlri "uc"un lverisli bir m"uhit, tbii temperatur dalgalanmalarinin konveksiya cryanlari il laqli oldugu dniz dibindki msamli s"uxurlarda inkisaf ed bilr.

Paleontoloqlar 890 milyon il yasi olan qdim qayalarda s"ungr bnzr fosillr askar ediblr. Nticlr tsdiqlnrs, bu, yer "uz"und coxh"uceyrli canli orqanizmlrin n qdim tapintisi olacaqdir.

Heyvanlara inamla aid edil biln ilk coxh"uceyrli orqanizmlrin yer "uz"und txminn 635 milyon il vvl, proterozoyun son geoloji d"ovr"u olan ediakariyada meydana gldiyin inanilir. S"ohbt vendobiontlardan – oturaq v ya oturaq hyat trzi kecirn sirli radial v ikitrfli simmetrik orqanizmlrdn gedir.

Bununla birlikd, bzi elm adamlari yer "uz"und ilk heyvanlarin s"ungrlr olduguna inanirlar – Bu g"un d d"unyada genis yayilmis coxh"uceyrli dniz.

Yaxsi qorunmus n qdim fosil s"ungrlr 541 milyon il vvl baslayan Kembri d"ovr"undn bri bilinir, lakin filogenetik analiz v biomarkerlr s"ungrlrin daha vvl m"ovcud oldugunu v 750 milyon illik c"ok"unt"u s"uxurlarinda elm adamlari silikon spik"ullri – s"ungrlrin minerallasmis skeletinin elementlrini tapdilar.

Laurentian Universitetindn kanadali paleontoloq Elizabeth Turner, Kanadanin simal-qrbindki qdim qayalarda quruluslarina g"or s"ungrlr son drc bnzr fosillr tapdi. Riflr kalsium karbonatdan ibart olan v 890 milyon yasinda olan bakterial binalara aiddir.

Qaya n"umunlrind Turner kalsit-Kristal kalsium karbonat il minerallasmis borulu strukturlarin genis sbklrini m"uyynlsdirdi. Tdqiqatci qeyd edib ki, bu strukturlar bizim d"ovr"um"uzd yuyulma "uc"un s"ungrlrin istehsali "uc"un istifad olunan buynuzlu s"ungrlrin lifli skeletin cox bnzyir.

M"ullif hesab edir ki, bu strukturlar yer "uz"und oksigen sviyysinin heyvanlarin hyatini qorumaq "uc"un zruri hesab ediln konsentrasiyalara y"ukslmsindn 90 milyon il vvl karbonat riflrind yasamis buynuzlu s"ungrlrin qaliq qaliqlari ola bilr.

Alimin frziyylri tsdiqlnrs, mlum olur ki, planetimizdki erkn heyvanlarin tkam"ul"u oksigenlsmdn – atmosferin oksigenlsmsindn asili olmayaraq bas verdi v ilk orqanizmlr Yer tarixinin n srt qlobal buzlasmalarindan sag cixa bildilr.kriogen d"ovr"u, 720 il 635 milyon il vvl meydana gldi.