Йеха буьйсанаш

– Вахана, д?акхечи со. Ц?ахь ша йу зуда. «Х?ара х?ун йу хьан пхаьрса к?ел йоллург?» – хаьтти х?окхо. «Къеначу молланаша нах ?ехо х?ума, къоначу молланаша зударий ?ехо х?ума йу-кх», – жоп дели ас. Х?ун дара а, хаац, оцу дийнахь цкъа а ца хиллачу тайпана зудйаьлла хьаьвзи иза. Маьнги йисте охьа а хиъна, шен кера куьг тоьхна, соьга боху: «Схьадоьл, к?орни, сан кара хаал цкъа!»

– Хиин хьо ткъа?

– Жайна пхьаьрса кIел, ши куьг таIIийна гIовталан кисана а доьллина, вахана, цуьнан кара а хиъна…

НеI йиллина, чоьхьайаьллачу хIусамнанас РебаIата Шахьбин дош къамкъаргехь сацийра.

– Йуург оьший шуна?

– Ца оьшу, ца оьшу! Цкъа кху чу ма гIерталахь, тхо хаза сакъоьруш дохку! – куьг ластийра Товсолтас.

Церан самукъане йаххьаш гича, уьш цхьа лартIехь доцург дуьйцуш бохкийла хиъна РебаIат, резайоцуш корта а хьовзийна, арайелира.

– ТIаккха? – хаьттира Шахьбех хилларг хаа сакIамделлачу Iocac.

– ТIаккха! Стенна хоьтту ахь кхидIа? ТаIIийна мара а воьллина, писволлалц со хьекхийра-кх цо!

– Ткъа ахь куьг ца Iоьтти?

– Стенна оьшура иза? Дерриг а цо ша деш хилча!

Там хиллачу Товсолтас, шен мекхийн мерцхалгех ка а детташ, балдех мотт хьоькхура.

– Делхьа ала, Шахьби, куьйгаш кисана а доьхкина, хIунда хиира хьо цуьнан кара? Цунах ца кхета-кх со.

Хьажа тIе а, логах а даьллачу хьацарна гIовталан тIам а хьаькхна, чайнах буткъа къурд а бина, Iосега хьаьжира Шахьби.

– ГIуллакх галдала доьлча, кIелхьарвала ков дита. Сайга баа аьлча, ас, исс Къуръан тIекIел а диллина, дуй буур ма бара, оцу зудчух айса куьг ца тоьхна аьлла!

– ОстопираллахI, ма саьхьара адамаш ду-кх шу, дан ткъа! – кIажвахана воьлура Ioca. – Ткъа, Товсолта, хьоьгара даьллий ишттаниг?

– Мичара! – корта ластийра Товсолтас.

– ХIара тайпа йакъайелла хьорзамаш ца оьшу зударшна. Царна-м цхьа со тайпа бух безий!

– Вахьа-хьа-хьа! Хьорзам тов! Делхьа, ма нийса элира ахь иза, ала хIай! Вахь-хьа-хьа! – гай лаьцна, шалхаоьхура Iоса.

Товсолтин деган кураллин мерзах мIара хьакхайелира.

– Берстинчу айгIарехь ницкъ ца хуьлий, хаьий хьуна? Берстинчу айгIарх а, озачу кхелах а долало вуон xIy. Хьо-м, цхьанна гучуваьллехь, кIелхьара ца валавала а мегара, ткъа иштта меттиг сайна Iоттайелча, со цIенна чекхваьлла!

– ХIапIуп! Хьо-м вовзара вайна!

– Делхьа дийца, Товсолта, айхьа лелийнарг!

– Дийца дукха хIума а дац иза-м. Со цхьана зудчуьнца лелла аьлла, цкъа цхьа хIума кхоьллира…

– Бакъ мукъане дарий и? – Iосега бIаьрг таIийра Шахьбис.

– Дела цхьаъ хилар санна! Амма ас тIе ца лоцура. Дуй баа хьовзийра. Суьйранна дуй баа цхьанхьа кхайкхинера со. Цига вахале, тхешан хIусамнаний, берашший чуьра ара а даьхна, агана вижира со, когаш чекх а бохуш. ТIаккха, цу чуьра хьала а гIеттина, сайн йоккха стаг чу а кхайкхина, иза хьостуш, цунах куьг-хIума а тоьхна, дуйне ваха со. ДIакхаьчча, Къуръан кховдий соьга, шайн зудчух куьйгаш тоьхна дац алий, дуй баа аьлла.

– Биирий ахь?

– Дера, биира, мохь тоьхна-м. Со аганара гIеттичхьана, сайниг йоцчу зудчух куьг кхетта дац сан аьлла!

– Вахь-вахь-вахь!

– Кхи-кхи-кхи-кхикх!

– ЭхIей, дера эккха шуьша вистина! Ма, со воьдуш а, йалсамане гIyp вац-кх, ван-м. Цхьа хьал цахуучунна моьтту, шу Делан маликаш ду!

Товсолта кхеравелира:

– Хьо Iовдало нахе дуьйцурий уьш?

– Iелур вац дийцаза!

– Уьш-м къона долуш лелийна, дIадевлла хIуманаш дара, Товсолта, – куьг ластийра шеквоцчу Шахьбис.

Гайшна там хиллера. Цхьа самар чай мийлира. Забарш а йира, Iосин йуьхь шен даим а хуьлучу суьрте йирзира. Томкано маждина бIоржамаш санна долу мекхаш, куьг хьаькхна, шардина, цIен ши бIаьрг Товсолтина тIебуьйгIира цо.

– Забарш – забарш йу, кIентий, ваьш дIадохале, цхьа гIуллакх къастаде вай.

ХIусамден карахь жижиган дакъа гича, ши лерг ойъий, мотт боккхий, цергех хиш туьйсуш, цIога а лестош, кIегархуучу жIаьлех терра, шен сутара бIаьргаш Iосега а хьовсийна, сецира Товсолта.

– Iаьрчхехь сайчуьнца доза долу дерриг кхаш эцна ас. Амма уллохь Васалан ши урд хиллал меттиг йисина. ДIадаханчу шарахь а ахаза йисина иза. Дохка реза а вац. Цуьнгара и схьадаккха некъ карабейша суна.

Ши хьаша ойлане велира.

– Цхьа бахьана ца хилча, хала хир ду, – жоп делира Шахьбис, дикка ойла йиначул тIаьхьа.

– Бахьана-м долуш дара. Кху Iай соьгара йухалург йаьхьна цунна тIехь цхьа гали хьаьжкIаш йу сан.

– Кхин хIун некъ лоьху ахь? – куьг ластийра Товсолтас. – Хьуна схьайала хьаьжкIаш цуьнан цкъа а хир йац. Ахий, тIекIелтаса ахь ирзу.

– ГIуллакх шарIе даьлча, дIадерзо хуур дуй шуна?

– Иза-м дийца а ца оьшура! – хадийра Шахьбис. – ТIехула тIе, дукха хан йоццуш хилла бусалба а ву иза. Йа ирзо цо даьккхина а дац. Стундех дисина.

Товсолтас, резахилла, корта таIийра.

И гIуллакх чекхдаьлла лерира Iocac.

– Кхин а ду цхьаъ, – долийра цо, жимма Iийна. – Аьрзуй, Маккхаллий стенга вахана, хаьий шуьшинна?

Цо и стенна хоьтту хиъна, ши хьаша сема хилира.

– Деллахьа, ца хаьа суна-м, – белшаш саттийра Товсолтас.

– ТIехьа aгIop вахара бохуш, хезна суна, кхин муьлхачу йуьрта вахна-м, хаац, – кIелхьарвелира Шахьби.

– Кху Iай дуьйна дуьйцу, марха даьстича Iедална дуьхьал тIом болабо бохуш. Марха даьстина а даьлла, уьш меттахъхьовш а бац. Церан дагахь хIун ду ца хууш, сагатделла округан начальникан.