Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга I

– Каб гэта ад шчырага сэрца – радасць была б. А так гэта, па-мойму, нешта накшталт прапановы Браніборскага. Гаворыць аб радасці, а ў самога шчэлепы, як у галаўня. Прагныя.

– І я думаю, - іранічна ўсміхнуўся дзед. – У лібералізм гуляе. Як ягоны дзядзька. Ну і скончыць таксама... адпаведна... Гулі ўсё... Les merveilles gymnastiques[76].

Вузкая, да смешнага маленькая ручка пані Антаніды кранула дзеда за локаць.

– Бацька, тут дзеці.

Дзед замаўчаў. Потым зірнуў на нявестку і даволі лагодна ўсміхнуўся. Ён вельмі памякчэў да нявесткі за гэтыя гады: быў удзячны за ўнука.

– Пані Эвеліна, - усміхнуўся Юры, - радасць райская, што прыехалі... Франс, вы паважны, як магістр масонаў...А Стах... Не, глядзіце вы, які наш Стах... А ты, Наталечка, усё маладзееш. Што ж з табой далей будзе, алянятка?

Смяяліся снежныя зубы.

– І Майка, - нечакана сур’ёзна сказаў ён. – Вы сёння дзівосная, Майка... Алесь зараз прыйдзе. Ён пайшоў размясціць хлопцаў.

Вежа глядзеў на Майку.

– Ты! – спытаў ён. – Колькі ж гэта?

– Шаснаццаць, - сказала пані Эвеліна.

– Та-ак. Бадай што, цяпер ужо цябе не назавеш чорцікам...

– Што дзіўнага, - сказаў Раўбіч. – Скончыла інстытут.

Дзяцей адвялі ў іхнюю залу, у тую самую, дзе калісьці дзеці разбілі вазу. Майка ўспомніла: чарапок з хвастом сіняй рыбкі і дагэтуль ляжыць у скрыначцы.

У зале лёкаі скрэблі васковыя свечкі на дубовыя цагліны падлогі. Дзеці потым, танцуючы, разнясуць усё нагамі. Будзе лепей, чым назнарок нацерці.

Майцы адразу падумалася: “А нам цяпер сюды, у гэты пакой, ужо нельга. Мы цяпер дарослыя”.

На хвіліну прыйшоў жаль. А потым зноў вярнулася радасць.

Яна ўступала ў залу з тым самым пачуццём, што і раней. Бачыла, як ад дзвярэй глядзяць на яе вочы пана Юрыя і пані Антаніды. Глядзяць з нейкім асцярожным чаканнем. І ў сэрцы нарадзіўся неасэнсаваны пратэст: “Нашто яны так глядзяць на мяне?”

Думка адразу ж знікла. Бо стракатая чародка людзей абкружыла яе.

– Гэта хто? Бог мой! Ядзя! Ядзечка!

Ядзечка стаяла ўсё такая самая, усё гэтак жа падобная на ляльку. Але яна была.. яна была ледзь не з Майку ростам. Тоненькая, зграбная...

– Маюнька! Маюнька! – смяюцца сінія вочы.

А потым пайшло. Чорны ўсмешлівы Янка і ягоныя рукі, што моцна сціскаюць яе далонькі.

– Майка! Майка! – глядзіць у вочы, нібы не верыць. – Як мы рады! Як узрадуецца Алесь!

– Табе добра, Янка?

– Мне добра. Я цяпер сын, рачоны Ян Клейна.

...Куды гэта глядзіць паўз яе доўгі, такі “састарэлы” Янка?

Міхаліна паглядзела туды, і ў той самы момант на хорах заспявалі скрыпкі. Нібы назнарок. І ад іхняга задуменнага спеву зноў глыбока ўпала сэрца.

За пяць крокаў ад яе стаяў Алесь і дзіўна, нібы спалохана, нібы не пазнаў, глядзеў ёй у вочы.

Яна таксама не адразу пазнала яго. Зусім дарослы. Выцягнуўся амаль з пана Юрыя і, відаць, будзе вышэйшы. І такі самы загарэлы. Аблічча аж аліўкавае, і на ім асабліва светлыя – аж свецяцца – цёмна-шэрыя шырокія вочы.

Але чаму ён так разгубіўся, нібы ўбачыў дзіва? І што гэта ў ім такое новае?

Ага, вочы сталі не такія мяккія. І ў постаці няма нічога ад медзведзяняці: стройная, гнуткая постаць.

Алесь схіліўся і пацалаваў ёй руку.

– Я вельмі ўзрадаваны, - голас чамусьці асекся. – Мы так даўно не бачыліся.

– Вельмі даўно. І хаця б... адзін ліст.

– Гэта вы, Ма... Міхаліна, не адказалі мне.

– Я, па-ранейшаму, Майка.

Паўза.

– Сходзім да Вацлава. Я з Вежы. Ледзь паспеў пераапрануцца.

У “зале разбітай вазы” Стась, Вацлаў і Наталя гулялі ў жмуркі. Вадзіў Вацак, і Алесь назнарок “спаймаўся” яму.

– Спаймаў!

– Не, брат, гэта я цябе спаймаў, - сказаў Алесь.

І ўзняў Вацака высока-высока.

– Алеська! Братка! – крыкнуў Вацак, боўтаючы нагамі ў паветры.

– А паказаць табе, як барсук дзяцей гладзіць? – спытаў Алесь, прыціскаючы брата да грудзей.

– Не-а, - малы закрыў галаву рукамі. – Супраць поўсці гладзіць будзеш. Дулі калупаць.

– Ты ў мяне разумны, - засмяяўся Алесь.

Майка заглядзелася на яго. Высокі, шырокі ў плячах, ён стаяў, трымаючы брата, як перайка.

Наталя ціха падышла да Майкі і пацерлася шчакой аб яе далонь. Міхаліна прысела і, расчырванеўшыся, правяла носам па вачах сястры.

Якраз у гэты момант Алесь, падхапіўшы на рукі яшчэ і Стася, зірнуў на дзяўчыну. Нешта разгубленае зноў мільганула ў ягоных зрэнках.

– Ну, до ўжо, хлопчыкі, - глухавата сказаў ён. – До.

– Алесь, - віскнуў спушчаны на подлогу Вацак. – А Наталя харошая. А Наталя казала, што яе не бралі, аж потым Майка ўзяла. Яна разумее, што мне без Стася і Наталі сумна. Яна харошая.

– Вельмі харошая, - сказаў Алесь. – Гуляйце, хлопцы.

Падвёў, падштурхнуў хлопцаў да Наталі, абняў усіх трох. І тут ягоная рука выпадкова дакранулася да Майчынай рукі.

Майка раптам адчула: здарылася нешта нязнанае. Зірнула на Алеся і ўпэўнілася, што ён таксама адчуў, затрымаў на яе плячах і руках чужы позірк.

Здарылася непапраўнае.

А ў зале пяшчотна звінела музыка, клічучы іх да сяброў.

...Яны танцавалі разам вальс, і гэта была пакута. Даводзілася трымацца як надалей адзін ад аднаго. І ён стаў чужы. І яны сталі чужыя. І немагчыма было больш танцаваць разам. Таму, што ўсе глядзелі і ўсё-ўсё бачылі.