Хрыстос прызямліўся ў Гародні

І дайшлі б мы абавязкова да смертазабойства, каб браты не здагадаліся. Скокнулі яны ў ваду ды паплылі да берага, як, шануючы вас, дзве сучкі… А ўва мне аж усё заходзіцца. Аж сэрца кіпіць. Хапаю я сякеру. І Сіла сякеру хапае. І тут прыбавілася б у нас у галовах яшчэ па адной дзірцы, каб ён не спалохаўся.

— Гэта ён спалохаўся, — сказаў Сіла, — нібы рак у вершы.

— Не спалохаўся я. Я, калі я ў шал увайду, нічога не баюся. Тады мне не супярэч. Развярнуўся я ды сякерай па ягонай мярэжы.

— Брата майго — крычу, — біў. Вось тваёй мярэжы! Вось!

— І тваёй на! — крычыць ён.

Тут сеткі нашы пачалі раскручвацца. Гулькнула рыба, паказала нам хваста…

— Добрая штука самовы хвост, — крэкнуў Жаба.

— …дый пайшла да сябе. І тут я гляджу — стаіць Сіла, сагнуўшыся, хэкае і сваю мярэжу сячэ… Я — рагатаць… Але тут гляджу — і я ўвесь час сваю сек… Гляджу — гэны дурань гэта зразумеў ды раптам як дасць абухом у дно маёй душагубкі — аж вада засвістала. Чую — ногі амаль па калені ў вадзе. Тут я думаю: «Будзе мне — будзе і табе». Ды як вухну сякерай у дно ягонага чаўна — так і вываліў кавалак велічынёю з добрае сцябла*. Пайшлі нашы чаўны да азёрнага бога. І мярэжы з імі пайшлі, і, вядома, сякеры.

* Сцябла — вялікі латок з ліпы, на які ўкладаюць сетку.

— Бо яны не плаваюць, — растлумачыў Сіла.

— А мы па шыю ў вадзе. І тады мы паплылі на бераг. А там нашы браты сядзелі ўжо з гэтымі двума… І ўсё, можа, было б добра, калі тут Іосія пачаў божкаць аб рыбе, хаця і не ядуць яны самоў.

— Яны шчупака ядуць, — басам сказаў Сіла. — Хаця і нельга шчупака есці па духоўных прычынах, і хто яго есць, асабліва галаву, таго на тым свеце прымусяць дзярмо есці.

— Што ты там вярзеш? — спытаў Лотр. — Як гэта нельга есці шчупака? Якія гэта «духоўныя прычыны»?

— Хто шчупака есць, а галаву асабліва, той грэшнік горш за каталіка і ерэтык горшы за Лютара ў сарамаце сваёй, — сказаў Ладысь.

— Гэта яшчэ чаму, паганец ты?! — ускочыў Басяцкі.

— А таму, — навучальна сказаў Сіла, — што ў шчупаковай галаве ёсць усё начынне, якім Хрыста каралі. Косткі такія накшталт храшчоў. Тут табе крыж, тут табе цвікі, тут табе і дзіда. Дарма, думаеце, іудзеі так шчупака любяць?

— Дурніла ты, вось хто, — сумна сказаў Раввуні. — Галаву на плячах мець трэба, вось што.

Лотр паціснуў плячыма:

— Гэтыя людзі закаснелі ў паганскіх павер'ях сваіх і ў самай абрыдлівай ерасі. Хіба гэта хрысціяне? Адзінае, што вылечыць іх ад дысідэнцтва — ачышчальнае вогнішча… Ну, далей. Значыцца, іудзей пачаў божкаць аб рыбе.

— Але, — сказаў Іосія. — Я пакляўся Выйсцем, што з-за такога Левіяфана, можа, і варта было біцца і ён быў бы тут вельмі дарэчы.

— І тут я сказаў, што буйную рыбу мы аддаём пану. А іудзей сказаў, што ён заўсёды лічыў рыбакоў за разумных людзей і сёння ўпэўніўся ў гэтым. Тады гэты Братчык спытаў, нашто мы з-за панскай рыбы секлі свае мярэжы.

Толькі тут я апамятаўся, што і мярэжы пасечаныя не нашы, і чаўны патопленыя — ад пана. І, значыцца, чакае нас кум-бізун і сядзенне ў калодках ля царквы прынамсі на чатыры нядзельныя імшы, а можа, і нешта горшае.

Тут Ладысь загудзеў:

— Браткі вы мае ўлюбёныя! А што ж гэта нам рабіць?! А як жа нам цяпер перажыць?!

І тады Братчык сказаў, што трэба ўцякаць. А іудзей пакруціў толькі галавою.

— Наро-од, — кажа, — сядзець і слухаць і зразумець. Назад вам нельга… І таму ідзіце вы з намі, хаця, вядома, дурань у дарозе не набытак.

Мы зразумелі, што ўсё гэта праўда, сяк-так памірыліся, з'елі на знак клятвы трохі зямлі, калі ўжо нічога больш ядомага ў нас не было, і пайшлі з імі.

У горадзе між тым зусім не было спакойна, нягледзячы на тое, што ўсе даўно разышліся вячэраць. Заставалася якая гадзіна да захаду сонца, і ўсе, у каго было што есці, спяшаліся з'есці гэта пры дзённым святле: улетку варта загадвала гасіць агні разам з канцом прысмерку. «Гэта не зіма: дні доўгія, надвор'е сухое — ці доўга да начнога пажару».

У слабадах вяшчальнікі ўжо былі, і цяпер іхні крык раздаваўся на ўскраінах:

— Аг-ні гасіць! Пе-чы, лучні-кі га-асіць! Не спіць агоонь! Каганцы гасі-іць! Горны гасі-іць! Матка Бо-жая і святы Юры, злі-ітуйцеся з нас!

— …на-ас!

— …а-ас! — аддавалася недзе далёка, у ганчарным канцы.

Здавалася, павінна б быць цішыня, звычайная вячэрняя цішыня і мір. Але яе не было.

…Па Кавальскай, а потым па Мечнай вуліцах бег захэканы Кірык Вястун, грукатаў у аканіцы, біў нагамі ў дзверы і трубна крычаў адно і тое ж самае:

— Да замка! Да замка! Хрыста забіваць павялі! Забойства!

Калі б нехта глянуў з вышыні, ён бы ўбачыў, што па вуліцах, у розных канцах, мітусіцца некалькі такіх фігурак.

На Піўной кідаўся ад дзвярэй да дзвярэй Зянон:

— Людзі! Хрыста забіваюць! Хрыстос прыйшоў!

Крык каціўся вулкамі. Але рэдка-рэдка дзе расчынялася акно. Вуліцы, здавалася, вымерлі, безудзельныя ад адчаю.

Раўла на вуліцы Стрыхалёў дуда.

— На дапамогу! Хрыстос прыйшоў у Гародню!