Крылы ператворацца ў карэньні

Алесь Аркуш

КРЫЛЫ ПЕРАТВОРАЦЦА Ў КАРЭНЬНІ

Вершы

КАТРЫНКА

Пяць мэлёдый катрынка сьпявае,

Толькі ведай — круці рукавятку.

Люд у скрыню да старца кідае

Неўміручага жыта зярняткі.

Грай катрынка,

Сьпявай безупынку.

Лес прачнуўся, дзе зараз палі —

Гонкіх дрэў загулі вершаліны.

Перасьпелі на сонцы маліны,

А ў цямрэчы яшчэ не цьвілі.

Грай катрынка,

Сьпявай безупынку.

Як дакладна чаргуюцца гукі —

Мэталёвая нудзіцца скрынка,

Спрацаваныя, ссохлыя рукі

Круцяць жыцьці ў тужлівай катрынцы.

Грай катрынка,

Сьпявай безупынку.

Гук мэлёдый, як позірк забыты,

Як вада зь ледзяшамі ў палонцы.

Люд кідае апошняе жыта,

А у скрыне ўсё роўна на донцы...

Грай катрынка...

ВЕТАХ

Зноўку нашыя спадяваньні –

Як жарынкі, што рушылі ў космас.

Ветах будзе трымацца да раньня,

Распаўсюдзіць таемныя позвы.

Вершалінамі дрэвы ня з намі,

Вершаліны — паверх таямніц.

Адлятае лістота клінамі

Без гайворанаў і сініц.

Сочыць рухі бяскрылыя ветах,

Распачатыя ўверх кагадзе.

На дагледжаны зорны палетак,

Як насеньне, лістота ўпадзе.

* * *

Над балотам захад сонца.

Пасярод, нібыта рана,

Багны дрогкае вакенца

Чырванее. За парканам

З трысьнягу, аеру, хлуду

Цішыня — як погляд Бога,

Быццам там чакаюць цудаў,

Ці даўно няма нікога.

* * *

Закаханым агні запалілі

На балотах вядзьмаркі ізноў,

Фасфарычным сьвятлом заманілі

Ў незваротныя нетры лясоў.

І блукае агульнае рэха

Паміж чэзлых асін і бяроз,

Быццам сьлёзы між звонкага сьмеху,

Быццам сьмех паміж роспачных сьлёз.

* * *

Алегу Мінкіну

Уночы лес цяжарны рухам,

Гайданьнем хвояў і ялін.

Спыніся, сябра, і паслухай:

Ты не адзін.

І зноў, як позву таямніцы,

Сягоньня роўна ў пяць гадзін

Убачыш надыход дзяньніцы

Ня ты адзін.

ЯГО СУСЬВЕТ

Яго сусьвет нагадваў лёхі,

Дзе ў два бакі шугаў скразьняк,

Дзе выпраменьваў да зьнямогі

Сьляпую чырвань нашчы гляк.

Жарынка кволая трымцела

У гляку — бытта ў каміне,

І ў лёхах, як дзяньніца сьпела

Гадзіна, што нябыт скране.

У гляку скразьнякі сьвісталі

І спорна чырвань разьдзімалі.

* * *

Вінцэсю Мудрову

Прачынаюцца вульканы,

Як надзеі на спатканьні.

(Кожны са сваім Каранам),

З попелу — сівыя здані.

Вогнедыхаючы колер

Насьцярожліва вітае

Тых, каму кватэрнай столі

Вышыня ўжо замалая.

На вагромністай сьпіртоўцы

Распалілі ў небе месяц.

Дым трымаецца ядлоўцам

На адным прыватным мейсцы.

* * *

Гаспадар мясьціны цнотнай,

я ахоўнік, служка, брат,

я раўнівец — твар каменны,

думкі — зброя й стырно.

Я вяртаю ліст палёту,

як жыцьцё, як белы сьвет.

Асалода адзіноты.

Бараніць мне ёсьць каго.

Пачынаю дзень з агляду,

што чабор, што дзівасіл.

Як атожылкі — расьліны,

думкі — існаму рука.

За сьцяной чарота — краскі,

твар каменны — змрочны стод,

цень самнабульская побач,

ейны гаспадар ня я.

ДРУГОЕ ВЯРТАНЬНЕ

Мейсца хвоі — для сустрэчаў,

што накліканы лацінкай,

дробных літарак нязвыкласьць,

нам сустрэча — адкрыцьцё.

Дачакацца дзён адлігі,

дзён вясновага вяртаньня —

сум, як стужкі спаміж яблык,

да калядак — доўгі час.

Там, дзе хвоя нас чакае, —

хвоя месяцу ня дружка,

квадры-ліхтара мігценьне,

там бурштыну дрогкі знак.

Мейсца вызначана лёсам,

на якім вяртаньні стрэча?

Лекаваць жывіцай — быццам,

толькі гэтак лекаваць.

Прамінулі гурбаў скокі —

прасьпяваныя калядкі,

стужкі — напамін пра сьвята,

квадру нашага быцьця.

Мейсца хвоі — падарунак:

не дыван з пажоўклай хвоі,

не жывая прахалода —

мружыць вочы: сонца — цень.

Нагадаюць успаміны —

сьцежка на пукаты ўзгорак,

дакрануцца да люстэрка,

паміж сонцаў: яблык — твой.

* * *

Горад Мрою нішчуць коні,

грываў сьціжма, як настольнік.

Вартаўнік чытае кнігу –

у палоне ён, за шклом.

Пад капытамі – вяргіні –

пёркамі пялёсткі кружаць.

Тры люстэркі пасярэдзіне,

як пункціры аўтабана.

Коні памятаюць: досыць,

горад – гвалт нечалавечы.

Шлях на волю – аксыёма –

праз яго, праз мураванкі:

коні – ценькія шляхі.

Пад падковамі цыдулка

да цябе, мая Касандра,

пра фатальныя прыгоды

восем словаў – мой паверх.

Замаруджаныя здымкі:

боль зьнікае, гвалт і роспач.

На рагу рэгуліроўшчык,

да Рамзэса ён падобны.

* * *

Мары, як хмары, -

якое начыньне,

чым пачастуюць,

наробак які?

Гукі сітары

між зыркіх удараў

рэха памножыць

на шэпт асакі.

Чары, як кара , -

за гонар і веру:

гонар – як пыха,

а вера – басяк.

Млявасьць татараў,

што гоняць атару:

іклы ашчэрыш –

і справа – кізяк.

Спроба Ікара,

як покаты шара,

шлях які хочаш,

а ўрэшце – адзін.

Лебедзяў села на возеры пара,

воўк па мянушцы

“халат санітара”

іх заўважаць не хацеў –

каранцін.

КАЛЯДЫ

Уладзімеру Арлову

Для калядак пазычу труса,

Роля зайца яму ў нашай казцы.

Будзе сьледам кульгаці ліса

У сяброўскай падманлівай масцы.

Наш маршрут праз сумёты й лес,

Дзе даўно не кугае зязюля,

Дзе пануе сучасны прагрэс

І блукае шалёная куля.

Мужыкі там гуляюць у віст,

А жанчыны — у хованкі зь лёсам.

Нашы песьні, як ветрыка сьвіст,

Толькі чуюцца ў комінах вёсак.

Ды на ганку хаціны старой

Мы дзяўчынку-паненку сустрэнем:

Будзем песьні сьпяваць для адной.

Заяц-трус адпачне на каленях.

АБРАЗ

Абраз трымаецца нібыта на цьвіку,

Які забіты ў шэры воблак.

Абраз нібы блізьня маладзіку —

Высока зіхаціць таемны воблік.

Ад позірку суровага зь нябёс

Жуда, як дзіда, працінае здайцаў,

І ўжо ня вабіць іх заганны лёс —