Мера часу

— Рэня сёння ў інстытуце,— засоўваючы скрынку з яблыкамі пад ложак, адказала Валя.— Ты падумай, вось ужо на другім курсе! Летам пяройдзе на трэці. А я такая дурніца. У медыцынскі не папала і на вячэрняе аддзяленне паступаць не захацела. А час так ляціць. Вось і я ўжо на трэці курс пераходзіла б.— Яна зноў села на канапу, з хрустам адкусіла яблык. — На лета і я паступаць буду. I Люба таксама. Абавязкова, вось убачыш,— з поўным ротам гаварыла яна.— Ну, а ты як жывеш? Нешта пахудзела. — I, не чакаючы адказу, зноў загаварыла:— А ведаеш, да Жэні жонка прыязджала. Цяжарная. Пабыла тут дзён пяць і паехала. I Жэня з ёю. Узяў адпачынак і паехаў.

Валя-гаварыла пра гэта нібы між іншым, нібы і не думала яна, што гэта цікавіць Зою. Яна прыкінулася, што не заўважыла і таго, як пачырванела Зоя. А тая таксама старалася зрабіць выгляд, што гэта яе зусім не цікавіць.

— Ну, дык як ты?.. Працуеш ужо дзе? — перавяла на іншае гаворку Валя.

— Не, нідзе не працую, — не гледзячы Валі ў вочы, адказала Зоя.

— Дурніца, ну, нашто ты кінула наш завод? — зноў паціснула плячыма Валя.

18

Каля дома Зою сустрэў Міхал Паўлавіч.

— Дзе ты ходзіш, Зоечка, я ўжо даўно чакаю цябе.

— Чакаеш? Чаму? Што-небудзь здарылася?

— Мама захварэла. Прыязджала хуткая дапамога.

— Мамачка,— кінулася ў пад’езд Зоя.

— Чакай, — узяў яе за руку Міхал Паўлавіч, і па тым, як моцна сціснуў ён яе, Зоя зразумела, што бацька хвалюецца.— Не ідзі пакуль дахаты. Там каля мамы цётка Маша, а мне з табою трэба пагаварыць.

— А што, што з мамаю? — чырвонаю шарсцяною рукавічкаю Зоя выцірала спёзы, што паплылі ў яе з вачэй.

Міхал Паўлавіч абняў дачку за плечы.

— Не плач, Зоечка, з мамаю нічога страшнага. Ты ж ведаеш яе сэрца. Яно ў яе яшчэ з вайны хворае. Доктар сказаў, што трэба, каб яна з тыдзень паляжала ў бальніцы, трэба розныя аналізы зрабіць, кардыёграму… А тут… разумееш…

Зоя не разумела. Яна не верыла, што ў хваробе маці няма нічога сур’ёзнага. Чаму ж тады бацька такі ўсхваляваны, чаму чакаў яе на вуліцы?

— Паслухай, дачушка, што я табе скажу,— яшчэ мацней абняў Міхал Паўлавіч Зою, павёў у скверык, што быў каля іхняга дома. — Хацеў я ўсё гэта зрабіць сам. Хацеў да часу не гаварыць вам, але не магу трываць больш, ды і дапамога мне твая цяпер патрэбна… Вось, бачыш? — і Міхал Паўлавіч дастаў з кішэні паліто сіні канверт. — Бачыш? Хадзі сюды, на лавачку.— Яны селі проста на снег, які даволі тоўстым пластам ляжаў на лаўцы.— Паслухай, што я табе пачытаю.— Ён дастаў з канверта ліст, разгарнуў яго.— Вось слухай. «У дакументах значыцца, што Юра Наватораў паступіў у наш дзіцячы дом 30 чэрвеня 1941 года. Прынёс яго малодшы лейтэнант Наватораў Барыс Сцяпанавіч, 1920 года нараджэння, беларус. Малодшы лейтэнант Наватораў заявіў, што маці хлопчыка загінула ў час налёту нямецкіх самалётаў на эшалон. Наваторавым мы і запісалі Юру, бо свайго прозвішча ён не сказаў. 3 Вашага ліста відаць, што хлопчык, якора прынёс малодшы лейтэнант Наватораў, згубіўся пры абставінах, падобных да тых, у якіх згубіўся ваш сын. Аднак пацвердзіць, што Юра — Ваш сын, я пакуль што не магу. У той час да нас такім чынам трапляла многа дзяцей. Многіх з іх мы пераводзілі ў іншыя дзіцячыя дамы. Магчыма, наступіла б большая яснасць, каб мне ўдалося знайсці лісты, якія пісаў да нас малодшы лейтэнант Наватораў. А што ён пісаў, я добра памятаю. Памятаю нават, што ён хацеў усынавіць Юру… А потым прыйшло паведамленне, што лейтэнант Наватораў загінуў на Волзе. Калі лісты Наваторава захаваліся, то яны недзе ў нашым архіве. Я абяцаю вам пры першай магчымасці заняцца пошукамі. Не ведаю, ці скора прышлю адказ, бо архіў у нас вялікі. Але галоўнае знайсці лісты. Прайшло шмат часу…»

— Разумееш, Зоечка, — хрыплым голасам гаварыў Міхал Паўлавіч. Парыў ветру падхапіў лісток і ледзь не вырваў у яго з рук. Міхал Паўлавіч прыціснуў лісток рукою да калена, пасля пачаў таропка складваць, ратуючы ад ветру і ад дробных сняжынак, якія пасыпаліся з дрэва.— А калі яшчэ мець на ўвазе Рэніны фатаграфіі, то я думаю…

— Якія фатаграфіі? — не разумела бацьку Зоя.

— Ах, ты ж нічога не ведаеш, — пацёр бацька далоняй няголеную сёння шчаку.

I Міхал Паўлавіч расказаў Зоі ўсё. Пра тое, як прыходзіла да яго Рэня і прыносіла фатаграфіі, пра яе здагадку і як пасля гэтага ён зноў пачаў шукаць Шурыка… I вось…

Зоя сядзела, баючыся паварухнуцца.

— Дык вось, я хацеў паехаць у дзіцячы дом… Сёння, заўтра… Трэба памагчы гэтай добрай жанчыне шукаць лісты. А тут мама захварэла, і яе трэба ў бальніцу класці. Можна, вядома, пачакаць, пакуль мама ачуняе, але дзе ўзяць цярпення, сілы?

— А яна нічога не ведае?

— Не,— пакруціў галавою бацька.

— Правільна, правільна,— згадзілася Зоя.

I раптам яна адчула вялікую ўдзячнасць да бацькі. Ён гаварыў ёй пра тое, чаго не сказаў нават маме. Значыцца, ёй можна давяраць, з ёю можна гаварыць, як з чалавекам, і нават раіцца. Рашэнне прыйшло адразу.

— Татачка,— схапіла яна бацьку за руку.— Дазволь мне паехаць. Я ўсё зраблю, што трэба. Я памагу шукаць лісты. Вось убачыш…— На Зоіны вочы зноў набеглі слёзы. Яна то выцірала іх, то хапала бацьку за руку.