Мінскі напрамак. Том І

Галоўныя ўдары нашых войск меркавалася нанесці на флангах: на поўначы арміямі Чарняхоўскага — 3-ці Беларускі фронт, i Баграмяна — 1-ы Прыбалтыйскі, на поўдні — войскамі 1-га Беларускага пад шамандаваннем Ракасоўскага. 2-гі Беларускі фронт, якім кіраваў Захараў, павінен быў нанесці дапаможны ўдар у цэнтры.

У ноч з 22 на 23 чэрвеня, праз тры гады пасля таго, як першыя гітлераўскія салдаты ўварваліся на зямлю Беларусі, на ўсім фронце ішла напружаная, заключная праца. За дні падрыхтоўкі былі выяўлены i дакладна засечаны тысячы бліндажоў, артылерыйскіх i мінамётных батарэй, кулямётных гнёздаў, дзотаў, чыгуначных эшалонаў. Цяпер заносіліся на карты папраўкі i апошнія данясенні разведкі.

На ўсіх галоўных напрамках у нас была цяпер значная перавага ў людзях, у тэхніцы, мелася ў поўную меру гаручага i баявых прыпасаў, — усяго, што неабходна для наступлення.

Усю гэту ноч Чарняхоўскі быў на камандна-назіральным пункце.

КНП 3-га Беларускага фронта размяшчаўся ў 12 кіламетрах ад горада Дуброўна, каля невялічкай вёскі Рэдзькі. Тут, за вёскай, на паўночным захадзе ўзвышаецца ўзгорак, звычайны, нічым не адметны ад многіх іншых такіх узгоркаў на беларускай зямлі.

Да КНП вялі доўгія ходы зносін. Па ix камандзіры прабіраліся да ўваходу на камандна-назіральны пункт Чарняхоўскага, напоўнены людзьмі i клопатам падземны гарадок. Тут былі бліндажы камандуючых артылерыяй, бранятанкавымі войскамі, паветранай арміяй, а крыху далей — бліндажы аператыўнай групы, дзе апрацоўваліся аператыўныя дакументы, што прыходзілі з часцей i накіроўваліся ў часці.

Недалёка ад апергрупы размяшчаўся рабочы пакой i пакой адпачынку Чарняхоўскага. Тут генерал-палкоўнік працаваў у апошнюю ноч перад наступленнем. На століку ляжала вялікая карта фронта ca стрэлкамі, абазначэннем часцей, датамі — карта аперацыі. Поруч стаялі два тэлефоны.

Наперадзе, над заходнім схілам узгорка, быў абсталяваны назіральны пункт, маленькі пакойчык, у сценцы якога свяціліся амбразуры. У ix віднелася поле, шасэ Масква — Мінск з радам тэлеграфных слупоў, што зніклі ў далечыні. Адсюль шырока адкрываўся прастор на захад. З гэтых амбразур, каля якіх стаялі стэрэатрубы, скіраваўшы шкелцы-вочы ў поле, назіраў Чарняхоўскі за пярэднім краем удзень i ўвечары 22 чэрвеня. Абапершыся локцямі на столік, заклапочана думаў пра бітву, якая павінна была пачацца заўтра.

Поле наперадзе было маўклівым, загадкавым.

Колькі неспакойных думак прайшло ў галаве Чарняхоўскага, калі ён глядзеў туды.

Ці ўсё ён прадугледзеў, ці не забыў улічыць чаго-небудзь такога, што нельга абмінаць? Ці не здагадваюцца немцы, што рыхтуецца назаўтра, наколькі нечаканым будзе для ix гэты ўдар? Цяжка скрытна правесці такую агромністую падрыхтоўку! Ён мімаволі нецярпліва заглядваў наперад: як пойдуць заўтра справы, стараўся прадбачыць, дзе давядзецца, мяркуючы па вестках разведкі i па сваіх меркаваннях, асабліва цяжка...

Успомніў, чым жыў гэтыя два месяцы — незлічоныя паездкі ў палкі, дывізіі, арміі, праверкі, нарады, як змагаўся з абыякавасцю, з лёгкадумнасцю, вялікімі i дробнымі непарадкамі, як старанна вучыў камандзіраў i салдат. Усё, што мог, ён стараўся зрабіць для справы,— якія ж вынікі дасць заўтрашні дзень, бязлітасная праверка вайны...

Успомніў, што ўжо не раз спрабавалі збіць ворага з гэтых рубяжоў, асабліва пад Віцебскам, — але няўдала. Праціўніку ўдавалася ўтрымацца. Вядома, цяпер становішча, суадносіны сіл іншыя, — у нас тут зараз войск i тэхнікі столькі, колькі не было ніколі дасюль,— але памяць усё ж нагадвала тыя няўдачы.

Успомніў Маскву, кабінет у Генеральным штабе, размову з генералам Антонавым, які сказаў, што яго рашылі паслаць на 3-ці Беларускі фронт. Потым трывожна-радаснае пачуццё, з якім ехаў сюды...

Хутка вечарэла. Назіраць за полем было цяжка, бо сонца свяціла з таго боку.

Ён вярнуўся ў рабочы пакой.

Ад'ютант напомніў пра вячэру — ці падаваць. Камандуючы папрасіў падаць, але ён амаль не дакрануўся да талерак. Калі ўвайшла афіцыянтка, каб забраць пасуду, яна здзівілася: генерал нічога не еў... Ад'ютант са спачуваннем зірнуў на камандуючага: «хвалюецца вельмі».

Усю ноч Чарняхоўскі i яго штаб трымалі сувязь з арміямі, з усім сваім вялікім войскам. Вузел сувязі, абсталяваны на КПП, рацыі працавалі напружана, з поўнай нагрузкай.

Яшчэ раней у чаеці i злучэнні былі пасланы афіцэры аператыўнага ўпраўлення штаба фронта. Яны ў апошні раз правяралі гатоўнасць часцей да наступлення. Цяпер афіцэры адзін за адным вярталіся ў апергрупу i дакладвалі аб выніках сваёй праверкі.

Чарняхоўскі ўважліва сачыў за ўсім, што адбывалася на фронце, даваў ясныя i дакладныя ўказанні.

У штабах франтоў, армій, брыгад дапрацоўваліся апошнія дэталі, удакладняліся тэрміны, абставіны, сувязь пры агульных аперацыях. Да пярэдняга краю падыходзілі апошнія палкі i роты.

Авіяцыя зрабіла моцныя налёты на аэрадромы ворага ў Бабруйску, Мінску, Оршы, Баранавічах, Брэсце.

Доўга чакалі нашы людзі гэтай хвіліны. I вось яна надышла.