Nga historia e popullit shqiptar

Ne gjysmen e pare te mijevjecarit te pare para Krishtit. e. konstatohen ndryshime te dukshme ne sistemin shoqeror te fiseve vendase ilire dhe trake. Vendbanimet e kesaj periudhe perbeheshin nga fshatra dhe fortifikime te vogla te vendosura ne lartesite qe dominonin zonen. Germimet e ketyre fortifikimeve zbulojne, sic u permend tashme, sende te shumta metalike, duke perfshire bizhuteri prej ari dhe argjendi, si dhe mostra te qeramikes me cilesi te larte. Germimet e fshatrave japin shume pak prodhime metalike; dekorimet pothuajse mungojne; qeramika eshte primitive dhe pothuajse nuk ndryshon nga ato te prodhuara gjate neolitit. Natyrisht, fisnikeria fisnore jetonte ne fortifikime, dhe anetaret e zakonshem te komunitetit jetonin ne fshatra. Kjo tregon per nje proces te gjere te shtresezimit pronesor dhe shoqeror midis fiseve ballkanike. Fakti i ndarjes se fisnikerise fisnore, qe me sa duket filloi qe ne epoken e bronzit, verteton edhe dallimin ne enet e gjetura ne varrimet e pasura dhe te varfra. Por dekompozimi progresiv i sistemit primitiv komunal nuk coi ende ne mesin e mijevjecarit I para Krishtit. e. per formimin e nje shoqerie klasore ne Ballkan (pervec Greqise). Fiset e Trakeve Jugore qe banonin ne territorin e Bullgarise moderne, ku ne shekullin e 5-te para Krishtit, iu afruan me se shumti kesaj. para Krishtit e. fillon formimi i shtetit. Marredheniet e kolonisteve greke me fiset vendase, te cilat ende nuk i kishin mbijetuar marredheniet primitive komunale, marrin nje rendesi te madhe ne kete kohe. Te tilla jane marredheniet e grekeve me fiset trake ne gadishullin ballkanik, me fiset lokale te Italise jugore dhe te Sicilise, me keltet dhe iberianet, te cilet ne kohet e lashta banonin ne territoret moderne te Frances dhe Spanjes, me skithet, vende. dhe te tjere, fise ne brigjet e Detit te Zi dhe Azov. Greket vendosen marredhenie paqesore me shume nga fiset vendase ne baze te shkembimeve tregtare, te cilat u sollen perfitime te medha kolonive, por pati edhe raste te perplasjeve ushtarake.

Ne shekujt VII-III. para Krishtit e. ne territorin e vendbanimit te ilireve, greket themeluan nje sere vendbanimesh-kolonish tregtare dhe bujqesore. Pastaj komuniteti Hallstatt shperbehet; formohet nje kulture la Tene kelto-trake, armiqesore ndaj ilireve. Keltet fillojne te shtyjne iliret nga veriu, dhe greket nga lindja. Keltet pjeserisht i shtyne iliret, pjeserisht i nenshtruan asimilimit. Ne shekullin III para Krishtit e., kur iliret rane ne konflikt me romaket, ne thelb ishin ne fazen e dekompozimit te sistemit fisnor. Pasardhes te ilireve te lashte, disa studiues i konsiderojne shqiptaret e sotem. Monumentet kulturore te ilireve jane ruajtur ne Austri, Shqiperi, Itali, Maqedoni dhe Serbi.

Ekziston mundesia qe pas zhvendosjes nga Karpatet ne Gadishullin Ballkanik, indo-evropianet qe i perkasin haplogrupit R1a te asimilohen me fiset lokale paleo-ballkanike te haplogrupit I2a, si rezultat i te cilit popujt trake te njohur nga burimet e shkruara. i formuar (ne te cilin haplogrupi I2a dominonte me nje perzierje te vogel te haplogrupit R1a); ne te njejten kohe gjuha e re u formua mbi bazen e gjuhes se pushtuesve, pra ne bazen indoevropiane, duke perfshire disa vecori lokale. Traket, disa studiues i referohen haplogrupit R1b. Ekzistojne 9 haplogrupe te shqiptareve moderne: E1b1b1 (M35), J2 (M172), R1 (M173), I (M170), G (M201), K (M9, xP), J1 (M267), H1 (M52), E ( xE1b1b1), qe tregon origjinen e tyre jashtezakonisht te perzier. Nje haplogrup eshte nje grup haplotipesh te ngjashem qe kane nje paraardhes te perbashket qe ka nje mutacion te trasheguar nga te gjithe pasardhesit (zakonisht nje polimorfizem i vetem nukleotid). Termi "haplogrup" perdoret gjeresisht ne gjenetiken e popullsise dhe gjenealogjine gjenetike – nje shkence qe studion historine gjenetike te njerezimit, duke studiuar haplogrupet e kromozomit Y (Y-DNA), ADN-se mitokondriale (mtDNA) dhe haplogrupit MHC. Shenuesit gjenetike Y-ADN transmetohen me kromozomin Y ekskluzivisht permes linjes aterore (domethene nga babai te djemte), dhe shenuesit mtDNA permes linjes amtare (nga nena te te gjithe femijet). Keshtu, meshkujt jane bartes te shenuesve Y-ADN dhe mtDNA, ndersa femrat jane bartese vetem te mtDNA. Haplotipet per shenuesit autosomale jane te pranishem si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat.

Duket se dihet prej kohesh qe stema moderne ruse kthehet ne stemen e shqiponjes dykrenare, e cila u huazua nga Duka i Madh Ivan III, pasi u martua me mbesen e perandorit te fundit bizantin Konstandin. XI dhe e bija e despotit Morean Thomas Zoe (Sophia) Paleolog, nga Perandoria Romake Lindore (Bizanti). Stema simbolizonte se Rusia eshte nje fuqi euroaziatike, ne steme njera koke duket te jete e kthyer drejt Evropes, tjetra – drejt Azise. Ne Perandorine Romake, shqiponja dykrenore simbolizonte ndarjen e shtetit ne perandori perendimore dhe lindore.