Новая зямля (на белорусском языке)

Як матылi на тыя свечкi.

На доўгiх лаўках пажылыя

Сядзяць паны, як бы святыя,

Багата ўсе яны адзеты,

Чытаюць кнiгi ды газеты.

Антось на ўсё глядзiць уважна,

I сам iдзе ён трохi важна,

Крыху асвойтаўся з панамi,

Iдзе, пагруквае нагамi.

Сябры тым часам сквер мiнулi,

Налева ўгору павярнулi;

Тут з будкi стораж iх спыняе:

- Куды йдзяце? - сяброў пытае.

- Куды ж? на гору, ёсць вядома.

- А цi вам правiла знаёма,

Што безбiлетным ход запынен?

Хто йдзе на гору, той павiнен

Бiлет купiць на права ўходу.

Сябры спынiлiсь - грошай шкода;

Ў чупрыны рукi запускаюць,

Аб гэтай справе разважаюць:

За што плацiць? пустая справа...

Але ж iзноў - зiрнуць цiкава,

Як там з гары ўсё выглядае.

I дзядзька стоража пытае:

- А колькi той бiлет каштуе?..

Нiяк у Вiльнi не шанцуе!

- Ўсяго шэсць грошаў. Заплацеце,

Тады сабе, здаровы, йдзеце.

- Дзе наша, брат, не прападала:

Каб наша лiха не даждала!

Гаворыць дзядзька наш разважна,

Ў кiшэню лезучы адважна.

Сябры бiлеты пакуплялi

I на гару пашыбавалi.

- Ото, гара, як печ, крутая!

I вось чаму дарожка тая,

Бы шрубка, ўецца па-над бокам:

Узлезь, папробуй, простым крокам!

Ну, брат, гара, аж ногi млеюць.

Сябры iдуць i весялеюць.

- Цi то яе такая ўрода?

Рукою, мусiбыць, народу

Яна насыпана спрадвеку...

Ото, мой Божа: чалавеку

Заўсёды мала, не хватае,

Антось уголас разважае.

Цi ёсць канец яго патрэбам?

Чаго няма пад гэтым небам!..

- Не: не здаволiш чалавека,

I будзе вечна ён калека:

Чаго-нiбудзь, а будзе брак,

Ужо бо створаны ён так!

Твардоўскi пан быў - мо чувалi?

Яму ўсе чэрцi слугавалi

I ўсе выконвалi жаданнi,

I што ж? шчаслiвы быў? нiзвання!

Ды ўзяць хоць нас, не тое ж сама?

I мы, як тая багна-яма,

Ўвесь век варушымся, збiраем,

Канца ж патрэбам тым не знаем.

Сябры на верх гары ўзнялiся,

Аж упацелi, засаплiся,

I ногi iх спынiлiсь самi.

А слаўны вiд перад сябрамi

З гары высокай адчыняўся!

Хто вiдам тым не любаваўся?

Ўнiзу гары ляглi прыгожа,

Як бы разоркi памiж збожжа,

Дарожкi роўныя, крывыя.

Над iмi дрэвы маладыя

Ў сваёй пакоячай цiшы

Сплялi жывыя салашы.

Агромны горад, цесна збiты,

Ўвесь блескам сонейка залiты,

Займаў узгоркi i нiзiны;

Дамы стаялi, як вiцiны,

То ўдоўж, то ўпоперак радамi,

То закрывалiся садамi

Або дзе ўзгоркам крутабокiм;

А дзе васпанам адзiнокiм,

Расцерабiўшы сабе пляц,

Як горды пан, стаяў палац.

Будынкi цесна ў рад стаялi,

Як бы адны другiх трымалi

У часе нейкай небяспекi

I асталiся так навекi.

А мiж высокiх дамоў-градак,

Свой пэўны маючы парадак,

Вiлiся вулачкi так-гэтак

Густою тканню цёмных клетак.

Ўгары, высока над дамамi,

Пазалачонымi крыжамi

Блiшчалi цэрквы i касцёлы,

Узняўшысь к небу галавамi,

На сонцы ззяючы вярхамi;

I гоман iх званоў вясёлы

Ў паветры гуў таемна, злучна

I замiраў дзесь мiлагучна.

Налева, мiж гор крутабокiх,

У берагах сваiх высокiх,

Па камянях, бы тая змейка,

Вiлася шумная Вiлейка

I, закруцiўшыся дугою,

Знiкала зараз за гарою.

А справа ўнiз свабодным махам

Лягла другая рэчка шляхам,

Як бы сталёвая пружына;

То Вiлiя, Лiтвы дзяцiна,

Няслася пышна мiж абрываў

Блiскучай стужкай гожых звiваў,

Як бы жывое срэбра. Хвалi

На сонцы песцiлiсь, дрыжалi.

Так майскiм днём дрыжыць лiстамi,

Аблiты сонейка агнямi,

Зялёны клён i пышна ззяе,

На сонцы лiсцiкi купае.

Па левым беразе ў шнурочак

Зялёных дрэў пралёг радочак,

Як стрэлка, роўненька, пад меру,

Як тыя буквы на паперу.

Дамы, каменныя грамады,

Палацы, пышныя пасады,

Крутыя горы з жоўтым скатам,

Пяскамi, глiнаю багатым,

Ўвесь правы бераг абступалi,

У рэчцы ценi iх дрыжалi.

I адбiвалiсь, бы ў люстэрцы,

У Вiлii хмурынак перцы,

Што вiслi белай чарадою

Высока ў небе над зямлёю.

А там, за горадам, так здатна

I так прыгожа, так прыятна

Узгоркi леглi ў сiняй далi;

Па iх адложыстых уклонах

Любоўна ветры па загонах

Жытцо, ярынку чуць гайдалi,

Як нянька добрая цi матка

Ў калысцы гойдае дзiцятка.

Палоскi нiвак йшлi абрусам,

Гаi, лясочкi здольным вусам

Ў палях то тут, то там чарнелi,

Як бы на сонейку гарэлi.

I ў абразах тых самавiтых

Палёў, задумаю спавiтых,

Пачулiсь родныя павевы

I дарагiя сэрцу спевы

Для мужыкоў, сыноў заўзятых

Палёў, лясоў, лугоў багатых;

Там iх душа i там iх думы,

Iм далей хочацца ад шуму

Траскучых вулiц, перавулкаў,

Ад пылу, смроду закавулкаў,

А на гары было спакойна.

Чуць далятаў сюды нястройна

Далёкi шум i той змякчаўся,

Сюды нейк боязна ўрываўся.

Гара спакойна пазiрала,

Маўклiвасць важную хавала,

Як сведка той вялiкай справы,

Што для пустой людской забавы

Нiколi вусн не раскрывае

I моцна тайнасць ахраняе.

- Ну, што, Антонi: надзiвiўся?

Ад думак Верас абудзiўся.

Цi не пара б пасiлкавацца,

Бо трубiць чэрава, прызнацца?

- Так, час iсцi, глядзець даволi,

Бо не нагледзiшся нiколi.

Сябры назад з гары звярнулi,

Шырокiм крокам сцiганулi.

- Пастой! а там што? - Там - гармата.

- Чаму ж няма пры ёй салдата?

Пытае дзядзька. - Мо старая,

А мо фальшывая якая,

Не буду спрэчвацца заўзята.

З такой гаворкай да гарматы

Прыйшлi яны i важна сталi,

Гармату доўга разглядалi,

Глядзелi ззаду i з бакоў,

Аб ёй сказалi колькi слоў.

Калёсы дзядзька разглядае

I блiжай-блiжай падступае,

Хацеў яе яшчэ пагладзiць.

- Ой, не чапай, а то рассадзiць!

Няхай яна, брат, лепей спрахне!

Зачэпiш, падлу, ды як гахне!

I вочы высмалiць, i кiшкi

Шпурне, глядзi, аж на Лукiшкi.

О, з ёю, брат, такiя штукi!

Спужаўся дзядзька, борзда рукi