Читаем Отчаяние (на каз.яз.) полностью

білайыр тнжырай алды. дабайды Орынбор губернаторыны тышысы екенін хан білетін. Біра ол білайыра Неплюев не сраса да айтып беремін деп удесін берген. Оан анша сенгенмен де кейбір пия сырын жасырып алуа тырысатын. Одан тіпті оратын да. Хатшысын біржолата уып жіберуге, Неплюевті зіне андай апан рып жргенін дабайсыз таы біле алмайды. Біра Неплюев білайырды сырын кім арылы білді? Бл пия ойын тек баласы Нралыа ана айтан жо па еді? Сонда алай боланы? Неплюев, рине, хан сырын Нралыдан естіді. лде Нралы баса біреуге айтып, губернатор содан естуі де ммкін ой… Япырмай, солай болай да!

білайыр ойлана тсті. Ол бірде кілденіп отырып бйбішесі, аылды Бапайдан: «Мен лсем, ай лым хан болуа лайы» деп срааны бар. Сонда Бапай трып: «Айшуаты ойса — ат стінен трып сиерсі; Ералыны ойса — жауыа кнде тиерсі, Нралыны ойса — мауыты шапан киерсі», деп жауап берген. Расында, осы Бапайды сзі дрыс-ау… Біра Нралы сол таты кеден зі тартып алма па, алай?»

Кіші жзді ханы боп отыру шін азір ерліктен грі ептілік, аылдан грі айла керек. Бны білайыр жасы біледі. Сондытан ол Нралыны кінлауды орнына зіні айлакерлігін крсетпек болды. Неплюевке алден Церен туралы ойын зі айтады. Ал Неплюевті бл сырды Нралы арылы біліп аланын сездірмес шін, Орынбор губернаторына брыны тініші зі лгеннен кейін Кіші жз таына Нралыны отырыз дейді. Содан кейін Неплюев зі шешсін, кімні а патшаа адал екенін.

Сйтіп дабайа Орынбор губернаторы Кіші жз бен Орта жзді арасындаы пия сырды брі айын болды. шеуі де дабайдан сезіктенсе де, брі де оан з пиясын ашты.

«Сенсе — жарылайды, сезіктенсе — орады» кптен бері ызыып жрген, ызыл етін сырта теуіп, отаудай боп жараан кк жораны білайыр оан сыйа тартты.

— Астындаы атыны аяына ан тскен екен, ертенен бастап ана кк жораны мін, — деді хан.

Кілі ктеріліп, лпырып кеткен дабай «бл сыйлы не шін?» деп сраан жо. «Баана Неплюев шатырыны алдында судай жаа ызыл сафьян былары ер-тоым жатыр еді. Шіркін-ай, ккжораа андай жарасар еді!» деді ішінен.

Орта жз ханы мен слтандарыны келмей кеткеніне іштей атты ренжісе де, Нелюев сыр бермей, ертеіне яни августы жиырма ші кні білайыра арналан лкен онаасы берді. Бан Тасткел ойнауына жиналан онатарды брі шаырылды.

Неплюев айдалаа зын-зын столдар ойызып дастаранын соны стіне жайды. Россия байлыын крсеткісі келгендей, столдарды азаты таба-таба семіз еттері мен уылжыан сары ымызына, орысты сан трлі таамына лы толтырды. Бнда шоша етінен басаны брі бар: с еті, балы еті, жеміс, тздаан капуста, помидор, ияр, е аяы абыымен бірге пісірілген картоп та ойылды. Мойындары зынды-ысалы бтелкелерге йылан орысты а араы, бенедиктин, ликер, таы баса шетелді трлі шараптары самсап тр.

онатары аса отырмастан брын Неплюев таы бір керемет крсетті. Бір батальон солдатын ортадаы алаа шыартып, жаяу скер соысыны неше алуан тсілін ойнатты. Шабуыл, шегіну, олма-ол рыс, мылтыты сйір шымен жауын тйреу. Одан кейін екі эскадрон салт атты драгундар онатарды атты скер рысыны ыран-ырлы трлерімен таныстырды. Орыс скеріні неше алуан ат ойнату, тал шабу, ордан секірту трізді нерлерін брын жаын жерден крмеген азаты асаал, би, слтан, батырларыны естері шыты. «Ой, пле!», «Жігітім-а екен!», «Па, шіркін, мына кертбел алай ойастайды!» деген ошемет дауыстар бкіл зен бойын алып кетті. Кріп отырандары скер ойынынан грі соыса саырап, «Орынбор губернаторы осы араа бізді неге жинап алды екен» деп, Неплюева кдікпен арап отыран кейбір аау байлар ойын біткенше, «Ей, алла таала, зі сата!», «дай-ай, бекер-а келген екенмін!» — деп, ішінен иманын айтып, дайына жалбарынумен болды.

Бл ойындар біткеннен кейін «блем, зрелеріді біржолата алайын!» дегендей, зіні солдаттарыны неріне риза болан Неплюев онатарын лагерь сыртындаы тбеге ойан алты зебіректі асына алып барды. Зебіректі алай атылатынын крсетпек боп, арт жаында рейлене топырлап тран алы топа бір арап ойды да, «от берідер!» деп бйырды.

Осыдан екі жыл брын Орынбор аласында «орыс патшасыны ол астына кірмек» боп келген білммбет пен Абылайа Орынбор комиссиясыны бастыы бір зебіректен бір минут ішінде он рет о атызып жртты та алдыран. Б жолы Неплюев алты зебіректен бірдей екі минут о жаудыртты. Алты зебірек екі минутты ішінде аузынан жалын тгіп, жз жиырма рет грс-грс етті. Аспан аударылып жерге тскендей болды. Бкіл сар даланы тітіреткен бір орынышты гріл билеп кетті. Наыз аырзаман туандай, брын мндайды естімеген аза жылылары кісіней шыырып, шылбырларын зіп, ер-тоымын бауырына ала, айдалаа шаба жнеледі.

Мндай грілді ан базарын брын-соды крмеген азаты «игі жасыларыны» кбі-а «астапыралла, астапыралла!» деп жааларын стап, имандарын йірумен болды. Атыс бітісімен зенге арай жгіргендері де бар…

Зебірек німен жртты зресін алана мз болан Неплюев «азаты жауынгері Хиуаны білтелі мылтыын бір атып айта ттатанша, бл зебірек он рет о шыара алады. Осы зебіректі атан оынан бес минутты ішінде бір ауыл жо болады, ал бір саатты ішінде он екі ауылды ртып жібере алады» деді.

Перейти на страницу:

Похожие книги

12 великих трагедий
12 великих трагедий

Книга «12 великих трагедий» – уникальное издание, позволяющее ознакомиться с самыми знаковыми произведениями в истории мировой драматургии, вышедшими из-под пера выдающихся мастеров жанра.Многие пьесы, включенные в книгу, посвящены реальным историческим персонажам и событиям, однако они творчески переосмыслены и обогащены благодаря оригинальным авторским интерпретациям.Книга включает произведения, созданные со времен греческой античности до начала прошлого века, поэтому внимательные читатели не только насладятся сюжетом пьес, но и увидят основные этапы эволюции драматического и сценаристского искусства.

Александр Николаевич Островский , Иоганн Вольфганг фон Гёте , Оскар Уайльд , Педро Кальдерон , Фридрих Иоганн Кристоф Шиллер

Драматургия / Проза / Зарубежная классическая проза / Европейская старинная литература / Прочая старинная литература / Древние книги