Паўночны вецер для спелых пладоў

Сціснуўшы зубы, ён стаяў і ў каторы раз правяраў кішэні — раптам што застало ся — урэшце і аднаго рубля ў яго прыкрым становішчы было б дастаткова.

Постаць аднаго з мужчын у сярэдзіне чаргі прыцягнула яго ўвагу. Нешта быццам няўлоўна знаёмае: сутулаватая спіна ў шэрым мятым пінжаку, зрэзаная патыліца, кароткая стрыжка і твар, калі той павярнуўся, — з шырокім ілбом, нібы ў старажытнага рымляніна, — так, гэта быў Пятро Мацкевіч, выкладчык палітэканоміі, які калісьці цудоўным чынам прыняў у яго іспыт.

Студэнт Ігнат Мазур падышоў бліжэй і нягучна павітаўся:

— Добрай раніцы, Пётр Антонавіч!

Выкладчык Пятро Мацкевіч павярнуўся тварам да яго і некалькі секунд моўчкі ўглядаўся. Ды раптам цёпла ўсміхнуўся, працягнуў руку. «Пазнаў, — здзіўлена падумаў Ігнат Мазур, — добры знак».

— Ігнат? Выбачай, прозвішча запамятаваў.

— Мазур. Я здаваў вам іспыт.

— А-а, дык гэта мы з табой абмяркоўвалі футбольныя жарсці? «Бітву пры Бёрне»? Пачакай, а чаму ты ў такім выглядзе? Непаголены і пах нейкі дзіўнаваты ад цябе? Прабач, канешне... Добра, пасля раскажаш. Можа, не адмовішся ад шклянкі віна? Калісьці вы, студэнты, мяне ад душы пачаставалі. То зараз, зараз.

— Буду ўдзячны.

Выкладчык Пятро Мацкевіч замовіў і заплаціў адразу за два разы па шклянцы, і яны адышліся ў бок.

— Ну, расказвай.

І нібы на споведзі ў святара, Ігнат Мазур расказаў выкладчыку Пятру Мацкевічу амаль усё: і пра тое, што заблытаўся з жанчынамі. І пра зборы. І пра рэстаран у гатэлі, і пра славакаў і сутычку з аператыўнікамі, урэшце, пра суткі і што цяпер, па сутнасці, знаходзіцца ў самаволцы. Віно мякка ўдарыла яму ў галаву. Цыгарэта дадала астатняе. Не распавёў ён толькі самае балючае: пра Святлану Конкіну, яе замежных гасцей, ды яшчэ пра Байкова з гранатай. Але, што ўзводны паручыўся за яго, і цяпер, да слова, ён таго, лічы, падставіў — расказаў.

Яны адышлі ў бліжэйшы скверык і прыселі на лаўцы.

— Тут справы няпростыя, — пасля роздуму пачаў выкладчык Пятро Мацкевіч. — Каб цябе сапраўды не выкінулі на вуліцу без дыплома, варта паварушыцца. І галоўнае — не губляць часу. Давай з гэтым параімся. Калі ты сёння ж вернешся ў роту, напішаш якое тлумачэнне, і калі ўзводны цябе прыкрые — то, можа, усё і абыдзецца. Тут яшчэ, як ваш дэкан да ўсяго паставіцца. Калі з міліцыі паперы на цябе яму не прыйдзе, то тваё шчасце. Але гэта сумнеўна, хоць, пачакай — гэта ж мой раён, а ў мяне там, у мясцовым райаддзеле, ёсць знаёмы. Бяру на сябе. Ды не дзякуй, рана яшчэ. А вось у дэканат я больш не хадок. Неўзабаве пасля тых іспытаў мяне папрасілі. За паводзіны, нявартыя педагога. Гэта за наш пікнік і іспыты. Так што я больш не выкладаю. А «залажыў» мяне нехта з вашых, цябе я выключаю. У маім узросце ўжо крыху кемлю ў людзях. Застаюцца двое: не памятаю іх прозвішчы.

— Гужын і Зялёнка.

— Ну, і па-твойму?

— Гужын. Больш няма каму.

— Ну вось і вызначыліся. Урэшце, да люстрацыі нам далёка. Няхай усё будзе як ёсць.

Паўза.

— Хачу ўсё кінуць, — вырвалася раптам у Ігната Мазура. Шчырасць выклікаў алкаголь. — Абрыдла ўсё. Цяжка мне чамусьці.

— Гэх, Ігнат! Ты вось такі малады, шчыры, разумны, а таму і павінен быць асабліва абачлівым — інакш прападзеш. Надта не давярай нікому. Заўсёды знойдуцца замаскіраваныя пад добразычліўцаў, якія паспрабуюць выкарыстаць цябе ў сваіх мэтах. Ты пэўна задаваў сабе пытанне — чаму я, выкладчык, няхай і былы, не цураюся вас, маладых, спачуваю вам, кантактую на мяжы рызыкі? Магчыма, тут усё проста: скажу табе, што баліць, не дае спаць — у мяне адзіны сын твайго ўзросту, Ігнат, загінуў у Венгрыі ў пяцьдзясят шостым годзе. А хто адкажа за гэта?..

Былы выкладчык Пятро Мацкевіч выкінуў у сметніцу недапалак.

— Меў рацыю філосаф, калі сказаў, што над жыццём няма суддзі. Такое яно было і будзе. І яно з усімі нашымі спадзяваннямі ўрэшце змятае ўсіх нас, як паўночны вецер саспелыя плады. Вось і ўся ісціна.

— Пакуль да рэшты не змяце ўсіх?

— І такое калі-небудзь адбудзецца. Але жыць усё-такі варта. Тым больш табе — маладому. Радуйся, што не хворы, не інвалід, што дзяўчаты не цураюцца, што можаш бачыць, як зелянеюць дрэвы, цячэ вада, слухаць шолах лесу. І адчуваць на сабе што?

— Энергію зоркі.

— Так. Вось бачыш — і я нечаму навучыў. Ну, бывай, Ігнат. Дарэчы, як у цябе з грашыма?

— Нармалёва. Не прападу.

Яны паціснулі адзін аднаму рукі і разышліся. Чамусьці ў студэнта Ігната Мазура ўзнікла невыразнае пачуццё, што з былым выкладчыкам Пятром Мацкевічам ён ужо больш ніколі не пабачыцца...