Скокі смерці

— Ганьба! Ды за такое забіць мала! І з музея ваш гаспадар усё забраў – за капейкі... Крамы для турыстаў будуюць, рэстараны... Апошнюю капліцу ўчора зьнесьлі. Планіроўку пляца незваротна парушылі. Дзе могілкі мо тысячу гадоў – падземны гараж... Падлеткі чарапамі ў футбол гуляюць. Людзі гінулі, каб гэты горад абараніць! А ён сам пад ногі кладзецца. Баркуны, Калыванавы... Гэтай навалачы адно трэба – грошы зарабіць. Баркуноў у гэтым горадзе ніхто добрым словам не згадае. Дзед гэтага вашага багацея Аркадзя пасьпеў яшчэ да вайны ворагаў народу навыкрываць. Дырэктар школы, сумленьнік, беларус шчыры, з-за яго ў Сібіры згінуў. А цяпер унучок сваіх дабротаў Старавежску дадаў, хай Бог яму на тым сьвеце даруе. Не хачу з вамі больш размаўляць! Самі шукайце зьвестак для ілжывых артыкулаў.

І пакульгаў у сваім доўгім шэрым паліто, у капелюшы з абвіслымі брыламі, расьсякаючы вільготнае паветра, нібыта патрапаны ў бурах, але ўсё яшчэ ваяўнічы карабель...

— Мы проста робім сваю працу,— пераконваў мяне і сябе прыгнечаны Юрась, пакуль мы вярталіся назад у маёнтак. – Аркадзь, вядома, учыніў сапраўднае барбарства. Калі б я ведаў, умяшаўся б... А я ўпёрся ў свае справы. Ведаю, не апраўданьне... Але... я ж як у акварыуме жыву, прапускаю праз сябе ўсё тую ж ваду, у якой меней і меней кіслароду. Аркадзь запэўніваў, што будоўлю выдатныя замежныя сьпецыялісты вядуць. Я веру, ён лічыў, што робіцца як найлепей.

Я моўчкі глядзела, як за вакном машыны мільгаюць голыя дрэвы, нібыта пакараныя грэшнікі. А я ж думала, што за сьвятую справу ўзялася... Што Аркадзь сапраўды гораду дапамог... Як жа цяпер быць? Артыкул перапісваць? Ад працы адмовіцца? Ну... можа, ня так усё страшна, як дзед на плошчы крычаў? Усё-ткі... турыстычны бізнэс... Пабагацее мястэчка... Я сама сабой пагарджала за баязьлівыя думкі й спробу схавацца ад патрэбы прымаць непрыемныя рашэньні. Адвыкла я ад такога максімалізму. Вось Калейка і ягоныя аднадумцы – захавалі былую зацятасьць... А можа, да сьмерці Аркадзя і датычныя тыя, хто лічыў ягонае абыходжаньне з гісторыяй злачынствам?

— Чытаў я адзін беларускі дэтэктыў, у якім забіваюць вучонага за тое, што меў намер напісаць кнігу з выкрыцьцём народнай беларускай міфалогіі, — змрочна азваўся на маю гіпотэзу Юрась. — Але ў жыцьці забіваюць з-за таго, што скраў бутэльку гарэлкі, падрапаў аўто, не пазычыў грошы... А вось з-за разбуранай вежы ці зьнішчанага кургана – нават пысу не наб’юць.

А ў былым уладаньні Людвісараў Стэла, такая чужародная ў чорным строі на фоне лагодна-ружовых сьценаў калідору, зусім не падобная на тую вытанчаную кабету, з якой я размаўляла за сьняданкам, і на гарэзную мастачку з гасьцёўні перад эркерным вакном, чагосьці лаялася на Янчына. І Віталь, пачырванеўшы, спрабаваў схавацца за дзьвярыма свайго пакою.

— Ты ж быў яго сябруком! Ты ведаеш, што мне трэба!

І Юрась зноў кінуўся супакойваць, угаворваць, пакутваць... А я зноў глядзела ў вакно, на голыя дрэвы і кволы сьнег, і хацелася неадкладна зьехаць. Схавацца, адасобіцца, каб нічога ня бачыць і ня чуць... Што я тут раблю? Навошта сюды прыехала?

Ды дзеля грошай, даражэнькая... Прызнайся нарэшце самой сабе, што проста прадалася. Месяц працы – за цэлы год бесклапотнага існаваньня...

— Не чапайце мяне! Пусьціце!

Голас Стэлы зрываўся, як струны скрыпкі, якая цэлы век праляжала ў нейкіх лёхах.

Вар’ятоўня! Але ж я нічога не зьмяню... Хутчэй зрабіць тое, што ад мяне патрабуецца... Тысяча даляраў на дне валізы, мой аванс – чым не падстава для цярплівасьці?

Але цярплівасьці мне заўсёды бракавала...

І нараніцу я ўзялася за паперы, як рупная гаспадыня за пустазельле – толькі шамацелі... Баркунова біяграфія ўзьнікала на дысплеі кампутара, як палац з мармуровымі калонамі. Я супакойвала сваё сумленьне тым, што нічога не напісала пра «выдатную рэстаўрацыю»... Што ж, колькі людзей лічылі сябе сумленнымі толькі таму, што прамаўчалі, не далучыліся да агульнага гарланьня ўхвалаў. Вось толькі час іхняга маўчаньня не пачуў.

Затым радок за радком высноўвалася стракатая гісторыя Старавежску з ягонымі легендамі... А вось што тычыцца калекцыі гадзіньнікаў, тут зразумела не да канца...