Скокі смерці

— Воля, воля... Ты зноў гаворыш пра тое, чаго ня ведаеш. Успомні абарончыя валы вакол твайго гораду... Магутныя, высокія... А ты ведаеш, хто іх насыпаў? Каго магістрат гвалтам пасылаў на «валовую работу»? Бедакоў, што не маглі выплаціць «падымнае», непачцівых жанчын, што пайшлі ў самадайкі, калі іх дзеці з голаду пухлі, лёзных людзей, свавольных рамесьнікаў... Прыйдзе жабрак у вашае слаўнае места – а яго «на вал», капай зямлю пад дажджом ды бізуном цівуна... Запярэчыць шавец або рымар супроць цэхавога майстра – на вал... Як ты думаеш, для гэтых людзей твой Старавежск таксама – вольны горад?

Анэта разгублена маўчала. Бернацоні лёгка прайшоўся па пакоі, нібыта лемпард.

— Воля... Скуль ты можаш ведаць пра волю, жывучы ў гэтым забытым Госпадам куце... Тут цябе адно што заб’юць, як апантаную. А ты можаш мне яшчэ дапамагчы.

— Я не хачу дапамагаць табе ў тваіх чарах! – запярэчыла Анэта.

— Зноў ты пра чараўніцтва, маленькая дзікунка... – раздражнёна сказаў Бернацоні. — Мне патрэбны адвар, які я яшчэ ня склаў да канца. Мая праца ня скончаная, і твая таксама. Я выведу цябе адсюль незаўважна. Рыхтуйся...

— Я застануся!

Але дзьверы ўжо зачыніліся.

Я сядзела, бясьсіла апусьціўшы галаву на стол, завалены паперамі. Тахканьне адрэстаўраваных Юрасём гадзіньнікаў у суседнім пакоі малявала ў маёй беднай галаве выразную карціну: хвілі падаюць жалезнымі кроплямі на каменную падлогу, падскокваюць, коцяцца, сутыкаюцца, як більярдныя шары, і вось ужо ўся падлога засыпаная імі, бліскучая звонкая гара вырастае да столі, вось-вось засыпле мяне халодным важкім цяжарам... Так і ў беднага прафесара мазгі «паехалі»... Як патлумачыў за сьняданкам Макс, чарговае абвастрэньне шызафрэніі. А цяпер са мной нядобрае...

Псіхічныя захворваньні сапраўды заразныя...

— Што з Вамі, дарагая паненка?

У голасе Макса, здавалася, гучала непадробная трывога... Гэта было нашмат лепш, чым ягоны звычайна бадзёры тон. Я падняла галаву, правяла далоньмі па твары, сьціраючы начныя жахі. І нечакана загаварыла пра тое, што аніяк не хацела з некім абмяркоўваць.

— Скажыце, гэта праўда, што калі сны паўтараюцца, гэта прыкмета шызафрэніі?

Калі Макс і зьдзівіўся, то змог гэта не паказаць. Ён прысеў побач на офіснае шэрае крэсла і іранічна ўсьміхнуўся.

— Калі б вы ведалі, колькі ў кожным з нас таго, што ўрачы ў розны час лічылі сімптомамі шызафрэніі, вы б зьдзівіліся. Людзі проста палохаюцца ўсяго, на іх погляд, незвычайнага, асабліва што тычыцца ўласных адчуваньняў. А ёсьць такая зьява, як галюцыянацыі ў зусім здаровых – напрыклад, калі прачынаешся... Расплюшчваеш вочы, а ўзоры на шпалерах ажываюць, ці бачыш у іх чыесьці абліччы... Я, дарэчы, часта сьню адны і тыя ж сюжэты. Праўда, калі верыць Юнгу ды ягоным пасьлядоўнікам, то тых сюжэтаў усяго некалькі на калектыўную падсьвядомасьць чалавецтва.

Макс прыязна паглядаў на мяне, пакручваючыся ў крэсьле. Позірк шэрых вачэй з доўгімі вейкамі то гарэзны, то даверлівы... Сьветлыя валасы ўкладзеныя ў мастацкім непарадку з дапамогай геля. Шэры гольф, сьветлы пінжак, нагавіцы з акуратна выпрасаванымі стрэлачкамі... Стыльны мужчына. Разумны і іранічны. Мімаволі ўспомніўся Юрась з ягонымі працёртымі на локцях швэдарамі, вечнымі джынсамі і няшчаснасьцю. Як добра, што былы муж так і застанецца для мяне былым... Разам з усімі сваймі жыцьцёвымі няўдачамі.

— Ганна, прабачце за нахабства, але што за сны вы бачыце?

Макс, не дачакаўшыся ад мяне дабраахвотнага працягу спавяданьня, падахвочваў да шчырасьці. Што ж, ён, відаць, не такое чуў...

— Сьніцца сярэднявечча... Нібыта я – дзяўчына, якую замкнулі ў вежы. Але ўсё так сьцерта... Як у кепскім фільме. Танныя дэкарацыі, танная рамантыка... А момантамі – рэальна, аж да жаху. Памятаю, у маіх снах ёсьць блазан з сагнутай сьпінай... Ён увесь час сьмяецца. Злая жанчына з цёмным, сухім тварам... Прыгожы рыцар, якога да мяне не пускаюць. А яшчэ нейкі ці то доктар, ці то астролаг у цёмным... Часам гэта ўсё прывязваецца да рэальнасьці – доктар здаецца мне тым самым Бернацоні, якому належалі гадзіньнікі... Вежа –Старавежскай ратушай... Праўда, апошнім часам забываю, што сьніла... Толькі ўражаньне застаецца – змрочная готыка. Прачынаюся ўся змучаная...

Я змоўкла, баючыся падняць вочы на пана псіхолага. Ягоны вясёлы сьмех змусіў мяне падняць вочы. Макс нахіліўся да мяне.

— Вашыя сны – проста падарунак... для падручніка па псіхааналітыцы. Такія... тыповыя. Дакладней – архетыповыя. Ня буду нагрувашчваць вас тэрмінамі, але, скажам, блазан падобны да Трыкстэра, аднаго з архетыпаў, апісаных Юнгам. Ён увесьчасна крыўляецца, ня добры і ня злы, але можа парадзіць, дапамагчы... Ці ўчыніць брыду. Так?

Я моўчкі кіўнула галавой. Макс усьміхнуўся і працягваў.

— Доктар у чорным – безумоўна, гэта Персона... Тая частка вашай асобы, якую вы лічыце галоўнай, і якая насамрэч – вашыя забабоны, ваша нязьдзейсьненае славалюбства, жаданьне добра выглядаць у вачах іншых... Ён вамі камандуе, вы – у ягонай уладзе, хочаце вызваліцца, але вам не хапае моцы... Так?

Я засьпяшалася сказаць самае патаемнае, што мяне мучыла.