Скокі смерці

— Ды хіба гэта рэстаўрацыя? – з горыччу ўсклікнуў Юрась. — Мне ж не даюць аднавіць разьбу, дзівосныя аздобы... Галоўнае – каб гадзіньнікі маглі разьбіваць шклянкі ды чаркі на пацеху турыстам. Глупства нейкае... Ведаеш, гэта ж я знайшоў Зьміцера Патапавіча, калі... калі ён захварэў. І я падабраў дакумент, які ён згубіў. Дакумент на нямецкай мове. Я не магу расчытаць...

Юрась працягнуў мне складзены ў чатыры столкі аркушык, пажаўцелы на згінах. Я разгарнула... Ксеракс ліста, пісанага, відаць, пяром на пергаменьце. Гэта адсюль прафесар у дзень нашага прыезду зачытваў фразу наконт шкляных сасудаў... Старажытнанямецкая мова, літары, нібыта востраверхія каптурыкі гномаў. Палову словаў не разьбяру. Але подпіс зразумелы: «Гервасі Бернацоні».

— Падобна, пятнаццатае стагоддзе! Каб перакласьці, трэба да знаўцаў схадзіць. Але чаму ж ты мне раней не паказаў? Я б, можа, дадала нешта ў свой артыкул!

Юрась нахмурыўся.

— Ведаеш, ня трэба, каб ведалі, што гэты ліст у мяне. Проста… па старым сяброўстве… перакладзі яго, калі ласка. Я табе патэлефаную заўтра ўвечары.

— Лепей дні праз тры, — удакладніла я. — Магу не пасьпець...

Юрась моўчкі кіўнуў галавой і паглядзеў на мяне сінім тужлівым позіркам, нібыта разьвітваўся назаўсёды.

— Бывай, Анэта. І прашу цябе – ніколі сюды не вяртайся. І з гэтымі людзьмі больш ня зьвязвайся. Нізавошта. Што б табе ні абяцалі, чуеш? Я ўжо сам... сёрбаць буду.

І пайшоў, не патлумачыўшы свае дзіўныя перасьцярогі. Ды што чакаць ад чалавека, у якога жонка памірае?

Плату я атрымала «з накрыўкай» – паўтары тысячы. Плюс аванс... Але радасьці не было. Гэтыя грошы датычныя да бяды са Стэлай... Гэта былі грошы за дамову з сумленьнем, да іх быццам прыліпла мая мана. Прытым, як ні дзіўна, я так і не зразумела галоўны сэнс маёй працы. Бо тое, дзеля чаго мяне наймалі – хутчэй выдаць кніжачку памяці Аркадзя Баркуна – нібыта гаспадароў перастала цікавіць. На мае роспыты, калі я ўбачу выдадзеную кніжачку, хто яе афармляе, у якой друкарні будуць друкаваць – гучалі няўцямныя адгаворкі. І зараз, ад’язджаючы, я раптам зразумела, што гэтая кніжачка ніколі ня будзе выдадзеная.

І, гледзячы з вакна шыкоўнага «джыпа» на высокі бетонны плот, які ўсё аддаляўся, аддаляўся, я не хацела думаць ні пра таямніцы, ні пра людзей, якія засталіся за ім… Але не магла пазбавіцца ад трывогі.

За гарадской сьцяной закрычала сава, нібыта праклінала змрочны лістападаўскі золак. Адразу ж у муры расчыніліся малыя непрыкметныя варотцы, для віжоў і позьніх гасьцей. Для бясьпекі яны былі выкаваныя з суцэльнага жалеза і зробленыя так высока, што даводзілася апускаць лесьвіцу. Малады рыцар саскочыў на драўляны памост па той бок варотцаў.

— Хвала Госпаду, панове! Сёньня мы пераможам!

Дзясяткі два ўзброеных людзей, што чакалі яго вяртаньня, ухвальна адгукнуліся. Але іх прыветныя крыкі змоўклі... Усьлед за рыцарам з праёму ў сьцяне паказаўся барадаты вой у дзіўным востраканцовым шаломе, з двухбаковай сякерай, падобнай да Перуновага посаху. Прыхадзень выскаліў рэдкія зубы ва ўсьмешцы, што мусіла азначаць прывітаньне. За ім з варотцаў выбраўся яшчэ адзін у такім жа шлеме, яго русявая барада была даўжынёй у локаць... Потым яшчэ... Яшчэ... Чужынцы адзін за адным выпаўзалі з праёму ў сьцяне, нібыта іх спараджала пекла.

— Богуш, хто гэта? – гнеўна спытаў стары рыцар.

Маладзён горда выпрастаўся.

— Гэта ноўгарадцы. Яны дапамогуць нам прагнаць войска Вялікага князя.

— Што ты нарабіў, дурны, несьвядомы блазьнюк! – горка прагаварыў стары рыцар. – Вось цяпер – канец волі Старавежска... Няма больш нашага гораду...

Але малады толькі паціснуў плячыма.

— Вялікі князь з татарамі хаўрусаваў, з крыжакамі, а русічы ўсё ж – адзінаверцы.

— Не время балакать. Побъем псов неверных! – раўнуў правадыр русічаў, узьняўшы сваю сякеру. Чужацкія воі адказалі радасным крыкам. Богуш дастаў меч.

— Да вежы! У імя сьвятога Юр’я!

— Здрада! Ганьба! — крычаў сівы старавежац, але яго ніхто ня чуў.

Рожа страсянуў Карэйву за грудзі:

— Глядзі, што з тваёй хітрасьці сталася! Ноўгарадцы ў горадзе!

Блазан скрывіў бледныя вусны ва ўсьмешцы.

— Хіба першы раз ты б’ешся супраць іх?

— Ня першы... Але я не хачу, каб – апошні, – глуха прамовіў Рожа. – Іх ня тры тузіны... Яны ўжо на плошчы! Чуеш? Можа, даць знак ваярам, што ў засоцы за цэркваю?

З вокнаў даносіўся гул апантанай бойкі. Крыкі болю, крыкі нянавісьці, лязгат зброі — мова, на якой размаўляе ў часы сваёй весялосьці Сьмерць. Блазан паматаў галавой, званочкі на ягонай шапцы азваліся недарэчна бадзёра.

— Няхай усё ідзе як замысьлена. Хай увойдуць у вежу. А мы рушым лёхамі...

— Лёхамі? Куды?– разгубіўся войт.

— Хе-хе-хе... — загайдаўся Карэйва, і званочкі таксама засьмяяліся. — Ідзі за мной, пан Лаўрын... Мне ўсе таемствы гэтага будынку ў Вільні яшчэ ператлумачылі. Кляйнодам Карэйваў клянуся – праз гадзіну павядзеш сваё войска на прыхадняў, і зьнікнуць яны разам са здрайцамі-бунтаўнікамі ў пекле, толькі ключыкі ў вогненнае мора аддадуць. Хе-хе-хе...