Сочинения. Том 4

7.3.34. περὶ µὲν οὖν τῆς ὅλης φύσεως ἐγκεφάλου δι’ ἑτέρων λέγεται πραγµατειῶν, τὰ µὲν ἐξ ἀνατοµῆς φαινόµενα κατὰ τὴν τῶν ᾿Aνατοµικῶν ἐγχειρήσεων, ἡ δὲ χρεία τῆς κατασκευῆς ἑκάστου τῶν µελῶν ἐν τῇ Περὶ χρείας µορίων εἴρηται, οὐκ ὀλίγα δὲ κἀν τοῖς Περὶ τῆς ῾Ιπποκράτους ἀνατοµῆς ὑποµνήµασιν· ἐν δὲ τῷ παρόντι τὰ χρήσιµα µόνα πρὸς τὰ προκείµενα διέρχοµαι.

7.3.35. τῶν γάρ τοι νεύρων ἐκπεφυκότων ἐγκεφάλου τε καὶ τῶν περικειµένων αὐτῷ µηνίγγων διὰ µὲν τῆς κατὰ τὸν ἐγκέφαλον ἀποφύσεως ἥ τ’ αἴσθησις ἅπασι τοῖς µέλεσι καὶ ἡ κίνησις χορηγεῖται, ὃ δ’ ἑκατέρας τῶν µηνίγγων ἐστὶν ἀποβλάστηµα, τὴν αὐτὴν χρείαν παρέχει τοῖς νεύροις ἥνπερ ἐγκεφάλῳ παρεῖχον ἐκεῖναι.

7.3.36. διὸ κἂν ἄµφω περιέλῃς οὐδὲν βλάπτεται τὸ µόριον εἰς ὃ τὸ νεῦρον ἀφικνεῖται, καθάπερ οὐδ’ εἰ τὸν ἐγκέφαλον αὐτὸν ἀφέλοιο τὰς ἔξωθεν µήνιγγας· οὐδὲν γὰρ οὐδ’ ἐπὶ ταύταις βλάπτεται τὸ ζῷον ἔν γε τῷ παραυτίκα· χρόνῳ δ’ ὕστερον εἰ κατὰ συµπάθειαν ἕπεται κίνδυνος, οὐδὲν τούτων ἐστὶ πρὸς τὸ ζητούµενον.

7.4.1. Πότερον οὖν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν κοιλιῶν τοῦ ἐγκεφάλου κενωθέντος τοῦ πνεύµατος ὅλον τὸ ζῷον ἀναίσθητον ἐγίνετο καὶ διὰ τοῦτ’ ἔφαµεν αὐτὸχρήσιµον ὑπάρχειν εἰς τὰς τῶν µορίων αἰσθήσεις τε καὶ κινήσεις, οὕτως ἡγητέον ἐστὶ καὶ καθ’ ἕκαστον νεῦρον εἶναί τι πνεῦµα; καὶ πότερον ἐγχώριόν γέ τι καὶ σύµφυτον αὐτοῖς εἶναι τοῦτο, [τὸ] πληττόµενον ὑπὸ τοῦ παρὰ τῆς ἀρχῆς ἥκοντος ὥσπερ ἀγγέλου τινός, ἢ σύµφυτον µὲν ἔνεστιν αὐτοῖς οὐδέν, ἐπιρρεῖ δ’ ἐξ ἐγκεφάλου κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἐν ᾧ κινῆσαι προαιρούµεθα τὸ µέρος; ἐγὼ µὲν οὐκ ἔχω προχείρως ἀποφήνασθαι, προκείσθω δ’ ἐν κοινῷ σκοπεῖσθαι καὶ ταῦτα µὲν ἄµφω τὰ νῦν εἰρηµένα καὶ πρὸς τοῖσδε τρίτον ἡ κατὰ ποιότητα τῶν συνεχῶν ἀλλοίωσις, ὅπερ αἰνίττεσθαί µοι δοκοῦσιν οἱ κατὰ δύναµιν ἐπιρρεῖν τινα χωρὶς οὐσίας φάσκοντες.

7.4.2. αἱ γὰρ κατ’ ἀλλοίωσιν εἰς τὰ συνεχῆ σώµατα διαδόσεις τῶν ποιοτήτων ἐπιρροαὶ δυνάµεως ὑπ’ αὐτῶν λέγονται, καθάπερ ὅταν ἐπὶ τοῦ περιέχοντος ἀέρος ἐκ τῆς ἡλιακῆς αὐγῆς ὁρµηθεῖσά τις ποιότητος εἰς ἅπαν αὐτοῦ µέρος ἀφικνῆται διάδοσις, αὐτῆς τῆς οὐσίας τοῦ ἡλίου µενούσης κατὰ χώραν· ἐπιδέδεικται γὰρ ἡµῖν τοῦτο κατὰ τὴν Περὶ τῆς ἀποδείξεως πραγµατείαν.

7.4.3. οὔκουν οἷόν τε προχείρως ἀποφήνασθαι πότερον οὕτως ἐξ ἐγκεφάλου δύναµις ἐπιρρεῖ τοῖς µέλεσι διὰ νεύρων, ἢ τῆς τοῦ πνεύµατος οὐσίας παραγινοµένης ἄχρι τῶν αἰσθανοµένων καὶ κινουµένων µορίων, ἢ µέχρι τινὸς ἐµπιπτούσης τοῖς νεύροις ὡς ἀλλοιῶσαι σφοδρῶς αὐτά, κἄπειθ’ οὕτως τῆς ἀλλοιώσεως ἄχρι τῶν κινουµένων µελῶν διαδιδοµένης.

7.4.4. Tοιοῦτον γοῦν τι καὶ κατὰ τὴν ὀπτικὴν αἴσθησιν ἐν τοῖς περὶ τῆς ἀποδείξεως ἐδείχθη γιγνόµενον. ὅτι γὰρ ἐπ’ ἐκείνων τῶν νεύρων αὐγοειδὲς φέρεται πνεῦµα τρήµατα ἐχόντων σαφῆ κατά τε τὴν ἄνωθεν ἀρχὴν καὶ τὴν εἰς τοὺς ὀφθαλµοὺς ἔµφυσιν, ἐν ταῖς τῶν µεγάλων ζῴων ἀνατοµαῖς ἐστι θεάσασθαι.

7.4.5. τὸ µὲν οὖν κάτω καὶ πρὸς τοῖς ὀφθαλµοῖς οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνατοµικῶν ἐγνώκασιν, ἡ δ’ ἄνωθεν ἀρχὴ τῶνδε τῶν νεύρων σχεδὸν ἅπασιν αὐτοῖς ἠγνόηται κατὰ τὴν εἰς τὸ πλάγιον ἐπιστροφὴν οὖσα τῶν προσθίων κοιλιῶν.

7.4.6. ἑκατέρας γὰρ αὐτῶν στενὴν καὶ προµήκη τὴν κάτω τελευτὴν ἐχούσης, ἔνθα τῶν τῆς ῥινὸς πόρων ἐστὶν ἡ ῥίζα, τὸ δὲ ἄνω πέρας, ὃ πρὸς τὴν µέσην ἀνήκει κοιλίαν, εὐρυνόµενον, ἐπιστροφή τις ἐντεῦθεν εἰς τὸ πλάγιον γίγνεται ῥέπουσα βραχὺ πρός τε τὸ κάτω καὶ τὴν βάσιν.

7.4.7. οὐ µὴν ἐξικνοῦνταί γ’ ἐπ’ ἐκείνην, ἀλλὰ κατ’ ὀλίγον στενωθεῖσαι παύονται κέρατος δίκην οὐκ ἀκριβῶς εὐθέος ἀλλ’ ἀτρέµα πως ἀποστρεφοµένου.

7.4.8. πρὸς τοῦτ’ οὖν τὸ πέρας τῶν κοιλιῶν ἀνήκει τῶν ὀπτικῶν νεύρων ἡ ἀρχὴ τρῆµα δυσθεώρητον ἔχουσα.

7.4.9. θεάσῃ δὲ αὐτὸ τριῶν τούτων στοχασάµενος, ἑνὸς µὲν τοῦ µέγα τὸ ζῷον εἶναι, δευτέρου δὲ τοῦ παραχρῆµα µετὰ τὸν θάνατον ἀνατέµνεσθαι καὶ τρίτου τοῦ τὸν πέριξ ἀέρα φωτεινὸν εἶναι.

7.4.10. ἐὰν γὰρ ἐπὶ τούτοις οὕτω παρεσκευασµένοις γυµνώσῃς ἐπιτηδείως τὸ πέρας τῆς κοιλίας ἀφελὼν ἅπαντα τὰ κατ’ αὐτῆς ἐπικείµενα σώµατα χωρὶς τοῦ διασπάσαι τε καὶ θλάσαι τὴν ἔκφυσιν τοῦ νεύρου, θεάσῃ τὸ κατὰ τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ τρῆµα.

7.4.11. ῞Oτι µὲν οὖν φέρεταί τι πνεῦµα διὰ τῶν πόρων τούτων ἐπὶ τοὺς ὀφθαλµούς, ἥ τε κατασκευή σε διδάσκει καὶ προσέτι τὸ κλεισθέντος µὲν αὐτῶν ἑνὸς εὐρύνεσθαι θατέρου τὴν κόρην, ἀνοιχθέντος δέ, παραχρῆµα πάλιν εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἐπανέρχεσθαι µέγεθος.

7.4.12. ὅτι τε γὰρ ὑπό τινος οὐσίας διατεινοµένου τοῦ ῥαγοειδοῦς χιτῶνος ἐν τῷ πληροῦσθαι τὴν ἔνδον αὐτοῦ χώραν ἀναγκαῖόν ἐστιν εὐρύνεσθαι τῷ κατὰ τὴν κόρην τρήµατι καὶ ἄλλως ἀµήχανον, ὅτι τε τὸ τάχος τῆς κενώσεώς τε καὶ πληρώσεως οὐχ ὑγροῦ τινος ἐπιρρέοντος [τε], ἀλλὰ µόνης ἐστὶ πνευµατικῆς ἔργον οὐσίας, οὐ χαλεπὸν συνιδεῖν.

7.4.13. ἐπεὶ δ’ ἐς ταὐτὸ ἀµφότεροι οἱ πόροι παραγίγνονται, καὶ γὰρ καὶ τοῦτ’ ἐναργῶς φαίνεται διὰ τῆς ἀνατοµῆς, εἰκός ἐστι τὴν κοινὴν χώραν ἐξ ἀµφοτέρων τῶν πόρων τὸ πνεῦµα δεχοµένην ἐν τῷ µύσαι τὸν ἕτερον ὀφθαλµὸν ἐπιπέµπειν τῷ λοιπῷ σύµπαν αὐτό.

7.4.14. µέγιστον δὲ µαρτύριον τοῦ λεγοµένου καὶ τὸ τῶν ὑποκεχυµένων, οἷς µὲν ἂν εὐρύνηται τὸ τρῆµα κλεισθέντος θατέρου τῶν ὀφθαλµῶν, ἔτι σώζεσθαι τὴν ὀπτικὴν δύναµιν, οἷς δ’ ἂν µὴ γίγνηται τοῦτο, τελέως ἀπολωλέναι καὶ διὰ τοῦτο, κἂν καλῶς καταχθῇ τὸ ὑπόχυµα, µὴ βλέπειν αὐτούς.