Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)

Як на зорным краявiдзе заблiшчэў коўш Вялiкай Мядзьведзiцы, сумны харал загучэў на ўсю моц, толькi ён усё ня мог сьцямiць, адкуль? Зьверху, з навакольля, цi ўсё ж са змрочнай зямлi? Або можа, зь ягонай душы? Ён падумаў, што, можа, менавiта з душы, што ён яго нес з сабой. Але адкуль у душы было загучаць незнаёмай мэлёдыi? Звычайна гучала шмат iншых, ды ўсё ж знаёмых, хоць бы аднойчы iм чутых. Гэтага ж (ён мог сказаць з пэўнасьцю), ён нiколi ня чуў. Значыць, тады не з душы. Зь неба цi, можа, зь зямлi...

Што зь зямлi - то было болей пэўна.

Гэтае адкрыцьцё змусiла яго пiльней узiрацца ўнiз, у зямное цемрыва; зоркi перасталi цiкавiць яго - яго болей зацiкавiла зямля. Усё ж нешта трэба было згледзець на ёй - там была разгадка ягонай незвычайнай загадкi. Толькi дзе? Але вось палёт ягоны запаволiўся, ён лунаў ужо не сярод зораў, а пад iмi, значыць, пачалося зьнiжэньне. Здаецца, зьнiжэньне па сьпiралi цi што? Музыка гучала аж да нясьцерпнасьцi ўрачыста i кранальна. Так, там яўна штось здарылася, падобна - некага хавалi. Але каго? Так урачыста хаваць можна хiба што самога Бога. Але няўжо тут жыў Бог? Усё ж месца Бога вышэй, над усiмi i ўсiм, створаным iм. Над зямлёй, плянэтамi, зоркамi i космасам. Так, прынамсi, лiчыў ён змалку, так было засьведчана ў сьвятым пiсаньнi.

Ён ужо не апускаўся нават па сьпiралi, ён кружыў над адным, бадай, месцам - чорным хаўтурным месцам у паўночным паўшар'i неба. Рэквiем то гучаў выразна, то зацiхаў трохi, i тады ён разумеў, што аддаляецца ад нейкай мясьцiны - цi не ад крынiцы музыкi? Нейкi час у ягоным становiшчы нiчога не мянялася - ягоныя кругi паўтаралiся адзiн за адным, i ён падумаў, што ад яго штось вымагалася. Зрабiць цi хоць бы спытаць? Толькi ў каго? Нiкога нiдзе не было паблiзу, нават i бацькаў прывiд тут ужо зьнiк канчаткова. Ён быў адзiн - у суцэльнай цемрадзi, пад зорным купалам, над цёмнай зямлёй, адкуль iмкнула ўвысь i ўшыркi загадкавая музыка. I тады ён наважыўся.

- Каго хаваеце? - хрыплавата крыкнуў у цемру i аж не пазнаў свайго голасу, - гэтак жахлiва гучна прагучэў ён у касьмiчнай прасторы. Толькi рэзананснае рэха голасу сьцiхла ўгары, як зноў жа з тае прасторы пачулася:

- Народ хаваем...

"Якi народ? Чаму народ?" - заварочалiся ў ягонай сьвядомасьцi недаўменныя думкi-пытаньнi. Але вымавiць iх ён не наважыўся: мабыць, тое было ўжо занадта. Усё ўслухоўваючыся, ён стараўся зразумець нешта i, здаецца, пачаў разумець. Канечне, не дарма тут бацька. Але пры чым тут ён, бацькаў сын? Навошта яго прынесла сюды нейкая добрая цi злая воля?

А калi боская воля? I прынесла яго сюды праз космас, цераз акiян не дарма, бо было ў тым нейкае наканаваньне. Мо нават выбар, думаў ён, па-ранейшаму кружляючы i кружляючы ў недаўменьнi над змрочнай зямной прасторай. Выпiсваў у разрэджаным паветры кола за колам, а рэквiем чуў то выразна i гучна, то цiшэй, то аддалена. I раптам ён з жахам падумаў: што будзе, калi сьцiхне музыка? Куды яму? Як яму? Вярнуцца назад ён ня ведаў як, а ўпасьцi на гэтую змрочную хаўтурную зямлю было б жахлiва. Падняцца ў космас? Але як? Тое ўжо ад яго не залежала, ён ведаў. Адчуваньне катастрофы ахапiла яго i ад яго iшло, нiбы трансьлявалася ў наасфэры. Можа толькi ў тым i быў нейкi сэнс ягонага тут зьяўленьня.

I ён круцiўся, лунаў угары, пад зорнаю высяй, усё ня мог даўмецца, што трэба зрабiць, i навошта ён тут? Дзеля чаго? Ратаваць цi ратавацца самому? Але як ён мог нешта зрабiць, калi быў падначалены чужой волi, пазбаўлены ўласнага Я. Праўда, ён адчуваў, што так доўга цягнуцца ня можа, хаўтуры ўсё ж скончацца, колькi б нi цягнулiся. Цалкам магчыма, што зь iмi скончыцца i ён.

I сапраўды, музыка стала цiшэць, бы аддаляцца кудысь у зямную цемрадзь. Але ён кружляў усё над тым самым месцам, ён не аддаляўся нiкуды, - мабыць, ужо не было куды аддаляцца. Толькi штосьцi ўнутры ў яго аддалялася ў пачуцьцях, у стаўленьнi да тае трагедыi, - рабiлася абагульненым, абстрактным, цi што. Глушэла жалобная мэлёдыя, i ён таяў зь ёй разам. Хоць сябе фiзычнага ён па-ранейшаму не адчуваў, бы i ня меў свайго цялеснага Я. Але цяпер пачало марнець i ягонае Я духоўнае...

Так цягнулася, мабыць, усё ж доўга, а мо i каротка - ён не адчуваў часу. Можа, гадзiну, а можа i год... I ўжо ён усьвядомiў, што яго самога ў прасторы стала да мiзэрнага мала. Краёчак ягонага былога Я. Усё астатняе сасмактала цемра з далёкiм, як у пачатку, жалобным гулам, ды зорным касьмiчным бляскам угары.

А пасьля не засталося нiчога...

ВОСЬЛIК