Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)

Там, на агнявых пазыцыях, я ня надта дбаў пра свой зьнешнi выгляд выпацканыя ў зямлi штаны, нячышчаныя кiрзачы, неахайна зашытае рукаво. Цяпер у гэтым вэстыбюлi прыйшло iншае адчуваньне, i я спрабаваў стаць цi павярнуцца такiм чынам, каб мае хiбы ня надта траплялi каму на вочы. Але пасьля, мусiць, забыўся на тое i не схаваў разадраны рукаў ад хуткага позiрку Франi.

- Дайце зашыю, - сказала яна дужа проста, i ў тых яе словах мне пачулася забытая iнтанацыя маёй малодшай сястры Нiны, пра якую я нiчога ня ведаў з пачатку вайны.

- Дайце, дайце! Я хутка. А то... Непрыгожа так, - сказала яна i ўсьмiхнулася.

Мусiць, тая яе ўсьмешка ўсё й вырашыла, - адразу прагнала маю няёмкасьць. Я расьперазаўся, сьцягнуў цераз галаву маю заношаную гiмнасьцёрку, нечакана i зь непрыемнасьцю апынуўшыся ў нясьвежай сподняй сарочцы зь недарэчнымi матузамi на грудзях. Памкнуўся быў адмовiцца ад Франiнай паслугi, ды дзяўчына ўжо ўзяла гiмнасьцёрку i кароткiм дакладным рухам распрастала яе на каленях. Яна спрытна зашывала маю прарэху, i тое яе зашываньне азначыла дужа шмат у рухах маёй, ужо скiраванай да яе душы.

Як гэта я здаўна рабiў на вайне, дзе б нi быў i чым бы нi займаўся, скрозь справы i размовы звыкла ўслухоўваўся ў навакольле, лавiў гукi, якiя маглi данесьцi знакi трывогi, нейкiя зьмены у абставiнах. Найперш кепскiя зьмены. Мусiць, тая мая насьцярожанасьць перадалася Франi, позiрк якой таксама час ад часу пыхкаў трывогай.

- Яшчэ страляць будуць?

- Будуць, вядома. Пакуль усё тое ня скончыцца.

- А як скончыцца?

- Тады будзе мiр. I шчасьце. I жыцьцё, - сказаў я не безь некаторага пафасу. Канечне, цяжкi клопат сядзеў i ўва мне, цяпер я стараўся заганяць яго ўглыб, каб ён не замiнаў маёй лагодзе да Франi. Здаецца, я ўжо пачынаў адчуваць нейкую радасную магчымасьць, што абяцала нязьведанае. Але ўсё тое было дужа няпэўнае i невыразнае, якое магло зараз жа зьнiкнуць.

Франя цiхенька ўздыхнула.

- У мяне якраз сястрычка такая, як ты. Сямнаццаць гадоў, калi жывая яшчэ, - сказаў я.

- Мне крышку больш, - цiха зазначыла Франя. - А дзе зараз сястрычка?

- Можа, у Нямеччыну пагналi.

- У Нямеччыне кепска. Апроч усяго - бамбёжкi жахлiвыя. Мае ж гаспадары таму й прыехалi сюды. Як дом разбамбiлi.

- А тут лепей?

- Дагэтуль лепей было. Пакуль вайна не дакацiлася. Дзiўна, раней я думала: можа, у Нямеччыне цiшэй будзе, а то ж у нас ужо немагчыма стала: усе ўсiх б'юць, забiваюць. Партызаны б'юць немцаў, немцы б'юць усiх без разбору. Жыць нельга стала. Як мой дзядзька Лукаш казаў: хоць жывы ў труну лажыся.

- Усё Гiтлер пракляты.

- Гiтлер, канечне. Але й другiя ня лепшыя, - цiха сказала Франя i змоўкла.

Ну, вядома, ня лепшыя, усе гэтыя гаўляйтары i генэралы, Герынгi i Гебэльсы. Пагубiлi столькi людзей, разбурылi Эўропу. Але цяпер хутка ўжо iм канец, нарэшце Эўропа вызвалiцца ад гэтага крывапiўца, цi ж гэта ня радасьць? Так, прыкладна, я запярэчыў на Франiн пэсымiзм, i яна, памаўчаўшы, сьцiпла зазначыла:

- Радасьць. Аднак не безаглядная, - сказала яна i неяк прабачлiва ўсьмiхнулася, бурачы невялiчкую нязгоду мiж намi. Дзiва, аднак, што можа мiжвольная жаночая ўсьмешка, ды яшчэ дзяўчыны, якая табе падабаецца. Але на зьмену прыемнай лагодзе ў мяне мiльганула дзiкаватая думка.

- А ў тваiх гаспадароў сын ёсьць?

- Быў, - проста сказала яна.

- I?..

- I сплыў, - напаўжартам скончыла Франя, здаецца, адразу адчуўшы маю падазронасьць. - Летась загiнуў у Прусii.

Тое яна гаварыла лёгка, бяз клопату, але мне пачулася некаторая фальшывiнка тае яе лёгкасьцi, i я маўчаў.

- Прыслалi паведамленьне, ягоныя дакумэнты, лiсты. I нумар магiлы. А што вас тое зацiкавiла?

- Ды так.

- Старыя дужа перажывалi. Фраў Сабiну было аж паралiзавала - iнсульт. Ледзьве адыйшла. Цяпер ходзiць з кiёчкам. Радню, якая была, разбамбiлi ў Гамбургу. Нiкога не засталося. Пляменьнiца памерла во ў гэтым горадзе, дык ад яе катэдж дастаўся. Думалi дасядзець тут да канца вайны. Аж вайна i сюды дакацiлася.

Яна сканчала зашываць маё добра-такi расшкуматанае рукаво, на якое не хапiла адной нiткi, i Франя ўзялася сучыць другую. Усё тое рабiла з дакладным спрытам, i я зь любасьцю назiраў за даўно ня бачаным жаночым клопатам. Яе нядаўняе страхавiтае напружаньне таксама, здаецца, мiнулася. Цi можа, мне толькi здавалася тое.

- Вайна скончылася, але... Замест немцаў тут жа заваладараць рускiя. Старыя дужа перажываюць...

- Во як! Гэта чаму ж?

Схiлiўшы галоўку над шытвом, Франя коратка цепнула плечуком, нiбы кажучы тым: хто iх ведае? Я таксама ня ведаў. Усё сказанае ёю было для мяне нязвыклае i нечаканае, унутрана я не пагаджаўся, але i ня ведаў, як запярэчыць. Мусiць, тое адчувала i Франя i, каб зьняць мой невыразны клопат, сказала:

- Ай, ня будзем пра тое.

Хай ня будзем, я не пярэчыў. Тое цяпер мяне меней за ўсё цiкавiла, мяне вабiла гэта дзяўчо, i я мiжволi iмкнуўся толькi да гарэзьлiвай вольнасьцi нашых адносiнаў. Хацелася жартаваць, але ўсё не выпадала здатнага для таго моманту цi настрою. Усё ж над намi вiсела вайна.

Не пасьпела, аднак, Франя дашыць маё рукаво, як прачынiлася палавiнка дзьвярэй, i ў вэстыбюль зазiрнуў белабрысы твар Кананка.