Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)

- Гэтая хларэла, разумееш, цуд прыроды! Гэта ж, разумееш, унiкальная рэч! Такая, разумееш, малюпасенькая, i не ўбачыш, а вялiкiя справы робiць. Гэта ж не толькi ежа для будучых касманаўтаў, астранаўтаў, гэта ж, разумееш, i вада, i паветра... Вось у мiнулым годзе ў "Известиях" пiсалi пра ўнiкальны эксперымент савецкiх вучоных у Сiбiры, калi цэлы, разумееш, месяц лабарантка Галя М. правяла ў гермакабiне, дзе паветра ўвесь час абнаўляла "аранжарэя" хларэлы - паглынала, разумееш, вуглекiслы газ i ў працэсе фотасiнтэзу ператварала яго ў кiсларод. Такi ж, разумееш, кругазварот праз культыватар хларэлы, праўда, з дзе-якой дадатнай ачысткай, рабiла i вада.

Тут я татаў расказ вымушаны перапынiць, бо далей, нягледзячы на яго "разумееш", нiчога не ўцямiў: нават мама толькi вачамi лыпала i чмыхала.

Зразумеў я толькi адно: хларэла - гэта рэч! Без яе да iншых планет няма чаго й рыпацца.

А раз хларэла - рэч, дык глабулус - тым больш, бо ён "за хларэлу, мабыць, яшчэ лепшы".

Адным словам, справа, якую робiць Фарадзеевiч з юннатамi-старшакласнiкамi, мае сусветнае значэнне.

I яшчэ я зразумеў, што нiчога ў гэтай справе не разумею. Нiчагусенькi. Як карова. Зразумеў, што на адным жаданнi, на гэтым: "Мы ўсё-такi хлопцы будзь здароў! Арлы! Сокалы! Гангстэры, а не хлопцы!" - далёка ў космас не заляцiш. А каб нешта цямiць, трэба вучыцца, вучыцца i вучыцца. I тут я ўспомнiў, што праз некалькi дзён - кантрольная, пра якую я праз гэтыя шпiёнскiя справы зусiм забыўся.

Эх, настаўнiкi-настаўнiкi! Хiба яны разумеюць што-небудзь у шпiёнах, у героях? Хiба яны разумеюць, як хочацца злавiць сапраўднага шпiёна i стаць героем? Каб пра цябе пiсалi ў газетах, перадавалi па радыё цi нават па тэлевiзары. Хiба яны разумеюць!

I не адменяць яны з-за шпiёна кантрольную, не, не адкладуць. Хоць iм сто шпiёнаў дай - не адменяць нiзашто. Эх, настаўнiкi-настаўнiкi.

I так мне зрабiлася адзiнока, сумна, што калi б я быў ваўком, то сеў бы пасярод хаты i завыў. Але я быў не воўк, а пяцiкласнiк. А пяцiкласнiкам выць нельга. "Непедагагiчна", як кажа Галiна Сiдараўна.

I я цяжка-цяжка ўздыхаю.

РАЗДЗЕЛ VII

Кантрольная. Дзе Ява? Што з iм?.. Заданне на лета

Хвалявацца я пачаў яшчэ, мабыць, у сне. Бо калi прачнуўся, то, яшчэ вочы не расплюшчыўшы, адчуў, як холад сцiскае сэрца, а яно то шалёна б'ецца-б'ецца, то замiрае, нежывое, а ў гэты момант праз спiну ад патылiцы да пятак бягуць-бягуць сцюдзёныя бурбалкi - як быццам хтосьцi аблiвае мяне халоднай газiроўкай - i па ўсiм целе гусiная скура.

Я пачаў панiкаваць ужо некалькi дзён назад. Але Ява смяяўся i нукаў. Нiбыта не кантрольная нас чакае, а навагодняе свята.

- Ну! Не дрэйфi, Паўлуша! Трымай хвост абаранкам! Мы ж з табою не нейкiя там двоечнiкi-парушальнiкi. Мы здольныя хлопцы. Сама Галiна Сiдараўна сказала. I чацвёркi i пяцёркi атрымлiвалi. А калi двойкi - дык больш за выбрыкi розныя. Не дрэйфi!

Млявы, ледзь рухаючыся (рукi задзервянелi - так бывае, калi стукнешся аб нешта цвёрдае локцем), я падымаюся з ложка, апранаю новую сарочку. Выпiваю паўшклянкi малака i плятуся - яшчэ ёсць час - да Явы.

- Ява! - клiчу праз плот.

Ён не адказвае.

"Няўжо гэта ў мяне няма сiлы крыкнуць?"

- Ява! - клiчу, як кажуць, на поўную катушку. Не адказвае.

Заходжу ў двор. Зазiраю ў хату. Потым у садок, гарод. Явы нiдзе няма. I наогул нiкога. Дзед Варава, мабыць, павёў Ярынку, сястрычку Явы, у дзiцячы садзiк. А дзе ж Ява? Няўжо пайшоў у школу? Без мяне? Не можа быць?

- Ява! Ява! Ява! Ява! Ява!...

Наклiкаўшыся да хрыпаты i зазiрнуўшы ва ўсе самыя глухiя закуткi, я пабег у школу.

"Можа, ён думае, што я сплю, вырашыў разведаць абстаноўку - яшчэ ж рана". Але i каля школы Явы не было. Усе былi, увесь клас (вось табе i рана!), усе, акрамя Явы.

Я кiнуўся назад.

Я бегаў па вёсцы. Зiгзагамi. З аднаго канца ў другi.

- Яву не бачылi? Не бачылi Яву? Ява Рэнь тут не праходзiў? - безнадзейна пытаўся я ва ўсiх, каго сустракаў.

Але нiхто не бачыў, нiхто.

Я выцягваў шыю, зазiраючы праз платы i парканы, i мне здавалася, што яна стала доўгай, як у гусака.

Я падбег да школы тады, калi баба Маруся ўжо хадзiла па падворку i калацiла званком i, нiбыта не давяраючы яму, крычала:

- Званок! Званок!

Я кiнуўся да яе:

- Ой, бабуся! Ой, не званiце яшчэ хвiлiначку! Не званiце! Явы няма! Адну хвiлiначку толькi!

Баба Маруся сумна пакiвала галавой i неяк вiнавата сказала:

- Не магу, родненькi! Пазванiла ўжо. Позна. Каб раней, сыночак. Дзе ж гэта ён гойсае? Вось бяда! Ну, бяжы ў клас, а то i ты не паспееш.

Давялося iсцi.

Заходзiць Галiна Сiдараўна i абводзiць вачамi клас. Насуплiвае бровы, пытае:

- А дзе Рэнь?

Я падхоплiваюся з месца:

- Няма нешта... Не ведаю... Усю вёску аблётаў...

Галiна Сiдараўна толькi мацней насуплiвае бровы.