3) Str. 4. 23, 633. ἑνὸς ὄντος τοῦ Θεοῦ κατὰ τὴν ἀμετάτρεπτον τοῦ ἀεὶ «θεῖν» τὰ ἀγαθά ἕξιν. Str. 6, 16, 813. ἀγαθός γὰρ ὤν, εἰ παύσεταί ποτε ἀγαθοεργῶν, καὶ τοῦ Θεὸς εἶναι παύσεται' ὅπερ οὐδὲ εἰπεῖν θέμις.
4) Paed. 1, 9,150. ἀγαθός μὲν ὁ Θεὸς δι' ἑαυτὸν, δίκαιος δὲ ἤδη δι' ἡμᾶς' καί τοῦτο ὄτι ἀγαθός… πρὶν γὰρ κτίστην γενέσθαι, Θεὸς ήν, ἀγαθός ήν καὶ διὰ τοῦτο καὶ δημιουργὸς εἶναι καὶ Πατὴρ ἠθέλησεν.
5) Str. 7, 7, 855. οὔτε γὰρ ὁ Θεὸς ἄκων ἀγαθός, ὄν τρόπον τὸ πύρ θερμαντικόν- ἑκούσιος δὲ ἡ τῶν ἀγαθῶν μετάδοσις αὑτῶ.
76
Прежде сотворения мира советником Отца было Его Слово и Премудрость. 1
Чрез Слово же сотворен и мир. 2 Оно — безначальное начало и начаток существующего. Слово произошло и стало виновником творения. 3 Это Слово — неΛόγος προφορικός, но откровенная премудрость и благость Божия, вседержавная и поистине божественная сила, воля Вседержителя. 4Чрез Слово Бог сотворил мир и управляет им. По Своему существу Бог далек от мира, потому что рожденное не может приблизиться к нерожденному; но Он близок к миру Своею силою. 5
Кажется, в этих словах Климент высказывает основание,1) Str. 7, 2, 832. τοῦ Θεοῦ, τοῦ πρὸ καταβολής κόσμου συμβούλου γενομένου τοῦ Πατρὸς. αὐτῆ γὰρ ἦν σοφία… δύναμις γὰρ τοῦ Θεοῦ ὁ Υἱός.
2) Str. 5, 14, 710. Υἱός… δι' οὗ πάντα ἐγένετο κατὰ βοήληςιν τοῦ Πατρὸς.
3) Str. 7, 1, 829. τὸ πρεσβύτερον ἐν γενέσει, τὴν ἄχρονον καὶ ἅναρχον ἀρχὴν τε καὶ ἀπἀρχὴν τῶν ὄντων, τὸν Υἱόν. 7, 2, 832. ἀνάρχως γενομένος… ὁ Υἱὸς ἅτε πρὸ πάντων τῶν γενομένων ἀρχικώτατος Λόγος τοῦ Πατρὸς καὶ σοφία αὐτοῦ. 6, 16, 810. πρὸ πάντων τῶν ὄντων τῶ Παντοκράτορι γεγονέναι τὴν σοφίαν. 6, 7, 769. ἔν μὲν τὸ ἀγέννητον, ὁ παντοκράτωρ Θεός, ἐν δὲ καὶ τὸ προγεννηθέν, δι' οὐ τὰ πάντα ἐγένετο. Str. 7, 3, 837 (708). Λόγος αἰώνιος. Таковы наиболее возвышенные выражения Климента о вечности Слова; в доказательство совечности Слова Отцу ссылаются (Томазиус) на выражение еще более сильное. Str. 5, 1, 643. οὐ μὴν οὐδὲ ὁ Πατὴρ ἄνευ Υἱοῦ' ἅμα γὰρ τῶ Πατὴρ Υἱοῦ Πατήρ. Возможно, конечно, что Климент соединял с этими словами и онтологический смысл; но в контексте речь идет только о познании. 1. с. ἤδη δὲ οὔτε ἡ γνῶσις ἄνευ πίστεως, οὔθ' ἡ πίστις ἄνευ γνώσεως. οὐ μὴν κ. τ. λ. καὶ ἵνα τις πιστεύση τῶ Υἱῶ, γνῶναι δεῖ τὸν Πατέρα, πρὸς ὄν καὶ ὁ Υἱός…ἐκ πίστεως γὰρ εἰς γνῶσιν διὰ Υἱοῦ Πατήρ. Что рождение Слова не имеет пространственного характера, об этом Климент нигде не говорит прямо, но это предполагается само собою, так как Логос выше пространственных определений. Str. 7, 2, 831. ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ' οὐ μεριζόμενος, οὐκ ἀποτεμνόμενος, οὐ μεταβαίνων ἐκ τόπου εἰς τόπον, πάντη δὲ ὢν πάντοτε, καὶ μηδαμῆ περιεχόμενος.
4) Str. 5, 3, 654. προελθὼν δὲ ὁ Λόγος, δημιουργίας αἴτιος. Str. 7, 2, 833. πρωτουργὸς κινήσεως. Str. 5, 1, 647. ὁ γὰρ τοῦ Πατρὸς τῶν ὅλων Λόγος οὐχ οὗτος ἐστιν ὁ προφορικός, σοφία δὲ καὶ χρηστότης φανερωτάτη τοῦ Θεοῦ, δύναμίς τε αὖ παγκρατὴς καὶ τῶ ὄντι θεία' θέλημα παντοκρατορικόν. Из этих слов ясно, что Климент полемизирует не с тем представлением о Λόγος προφορικός, какое встречается у апологетов.
5) Str. 7, 2, 833. ἐστι δὲ τὸ ὡς ἀληθῶς ἄρχον τε καὶ ἡγεμονοῦν ὁ θεῖος Λόγος… ἡ τοῦτου πρόνοια. Ibid. 831. ἣ τὰ πάντα διατάσσεται κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Πατρὸς, καὶ τὸ πᾶν ἄριστα οἰακίζει. Ibid. 832. ὁ πάντων Κύριος, καὶ μάλιστα ἐξυπηρετῶν τῶ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ παντοκράτορος θελήματι Πατρός. Str. 2, 2, 431. ὁ δὲ αὐτὸς μακρὰν ὤν, ἐγγυτάτω βέβηκε, θαῦμα ἄῤῥητον, Θεὸς ἐγγίζων ἐγώ, φησί Κύριος
77
по которому он непосредственное управление миром приписывает Слову: сила Вседержителя есть именно Слово. 1
Характерно отношение между благостью и правосудием по представлению Климента. Благость есть изначальное свойство Бога: Он благ Сам в Себе (δι' ἑαυτὸν); напротив, правосудие обусловливается уже отношением Бога к миру: правосуден Бог уже ради нас (δι' ήμας). Поэтому, хотя и благость и правосудие приписываются как Отцу, так и Слову, однако же преимущественным носителем правосудия является Слово, а Отец называется благим. 2
(Jerem. 23, 23)' πόῤῥω μὲν κατ' οὐσίαν πῶς γὰρ ἂν συνεγγίσαι ποτὲ τὸ γεννητὸν ἀγεννήτω,Ἐγγυτάτω δὲ δυνάμει, ἣ τὰ πάντα ἐγκεκόλπισται. καὶ δὴ πάρεστιν ἀεὶ τῆ τε ἐποπτικῆ, τῆ τε εὐεργετικῆ, τῆ τε παιδευτικῆ ἁπτομένη ἡμῶν δυνάμει δύναμις τοῦ Θεοῦ.