Забойства на вулiцы Морг (на белорусском языке)

- У нейкай ступенi, - заўважыў Дзюпэн, - твая версiя не такая ўжо i недарэчная. Але выкрыкi вар'ята нават у час самых шалёных прыпадкаў непадобныя на гукi таго голасу, што чулi людзi, калi беглi ўверх па лесвiцы. У вар'ята ёсць нацыянальнасць, мова. Ён можа вярзцi нешта незразумелае, вымаўляючы словы без усялякай сувязi, але захоўваючы тым не менш сувязь памiж складамi. Апрача таго, валасы чалавека, хоць i вар'ята, непадобныя на тыя, што я трымаю ў руцэ. Я выцягнуў гэтую пасмачку са счэпленых у кулак пальцаў мадам Л'Эспанэ. Ну, што ты наконт гэтага скажаш?

- Дзюпэн! - усклiкнуў я канчаткова разгублены. - Валасы гэтыя вельмi незвычайныя - яны не чалавечыя!

- А я i не сцвярджаю, што яны чалавечыя, - сказаў Дзюпэн, - але перш чым прыйсцi да нейкай высновы, хачу, каб ты зiрнуў вось на гэты рысунак, якi я намаляваў на паперы. Гэта дакладная iлюстрацыя той часткi сведчання, дзе iшла гаворка пра "чорныя сiнякi i глыбокiя сляды ад пазногцяў" на шыi мадэмуазель Л'Эспанэ, а таксама i другога сведчання, якое атрымалi ад паноў Дзюма i Эцьена, дзе iшла размова пра "шэраг сiнiх плям, што вiдавочна былi слядамi пальцаў".

- Пагадзiся, - працягваў мой прыяцель, распраўляючы перада мной на стале паперу, - што, мяркуючы па рысунку, хватка моцная i ўчэпiстая. У ахвяру ўпiлiся ўсiмi пальцамi i не адпускалi шыю, пакуль нябожчыца не сканала. Паспрабуй зараз адначасова пакласцi пальцы на ўсе адпаведныя адбiткi. Паглядзiм, як табе гэта ўдасца.

Я паспрабаваў зрабiць так, як сказаў Дзюпэн, але ў мяне нiчога не атрымалася.

- Можа, мы робiм гэта не так, як трэба, - сказаў Дзюпэн. - Папера ляжыць на роўнай паверхнi, чалавечая ж шыя - круглая. Вось палена, прыкладна такога ж радыуса, што i шыя. Абгарнi яго паперай з рысункам i паспрабуй правесцi эксперымент яшчэ раз.

Я ўсё зрабiў, як ён сказаў, але зрабiць гэта было яшчэ больш цяжка, чым раней.

- Гэта, - сказаў я нарэшце, - адбiтак не чалавечай рукi.

- А зараз, - прапанаваў Дзюпэн, - прачытай вось гэты ўрывак з Кюўе*.

* Жорж Кюўе - французскi натуралiст дзевятнаццатага стагоддзя, якi займаўся класiфiкацыяй жывёльнага свету.

Гэта былi падрабязныя анатамiчнае i агульнае апiсаннi бурага арангутанга, якi водзiцца на Ост-Iндскiх астравах. Велiзарная жывёла, яе неймаверныя моц i спрыт, неўтаймавальная злосць i надзвычайныя здольнасцi да пераймання агульнавядомыя. Я адразу ж зразумеў увесь жах забойства.

- Апiсанне пальцаў, - сказаў я, закончыўшы чытанне, - дакладна супадае з рысункам. Цяпер я разумею, што нiякая другая жывёла, акрамя арангутанга, не магла пакiнуць такiх адбiткаў, якiя ты тут намаляваў. Жмуток рудой поўсцi таксама адпавядае апiсанню, дадзенаму Кюўе. Але я нiяк не магу зразумець акалiчнасцей гэтай жахлiвай таямнiцы. Да таго ж людзi чулi, як сварылiся два чалавекi, i адзiн голас бясспрэчна належаў французу.

- Сапраўды так; i табе запомнiўся выраз, якi ледзь не ўсе прыпiсваюць гэтаму голасу, - "Mon Dieu!". Гэтыя словы, улiчваючы абставiны, як справядлiва ахарактарызаваў адзiн сведка (Мантанi, уладальнiк крамы), выказвалi пратэст i папрок. Таму менавiта з дапамогай гэтых двух слоў я i спадзяваўся знайсцi разгадку да таямнiцы. Нейкi француз быў сведкам забойства. Магчыма, i нават больш чым верагодна, ён не вiнаваты ў крывавым забойстве. Арангутанг мог ад яго ўцячы. Француз жа, вiдаць, адшукаў яго ў тым самым пакоi, але ў сумятнi, што там узнiкла, не здолеў яго злавiць. Малпа па-ранейшаму на волi. Я не хацеў бы падрабязна гаварыць аб сваiх здагадках, бо пакуль не маю права называць iх iнакш, таму што хiсткiя меркаваннi, на якiх яны заснаваны, далёка не такiя глыбокiя, каб я мог канчаткова ўпэўнiцца ў iх грунтоўнасцi, а таксама таму, што не магу сцвярджаць, што яны будуць пераканаўчымi для iншых. Таму будзем па-ранейшаму называць iх здагадкамi i ставiцца да iх адпаведна. Калi той самы француз, як я спадзяюся, на самай справе не вiнаваты ў жорсткiм забойстве, дык вось гэта аб'ява, што я занёс учора вечарам па дарозе дадому ў рэдакцыю газеты "Монд", папулярнай сярод маракоў, прывядзе яго да нас.

Дзюпэн даў мне газету, i я прачытаў наступнае:

"Злоўлены - у Булонскiм лесе, на досвiтку - адпаведнага дня (якраз тады, калi адбылося забойства) вельмi вялiкiх памераў буры арангутанг, з тых, што водзяцца на востраве Барнеа, будзе вернуты ўладальнiку (згодна са звесткамi матросу мальтыйскага судна) пры ўмове дастатковых доказаў прыналежнасцi яму жывёлы i кампенсацыi выдаткаў, звязаных з яе лоўляй i ўтрыманнем. Звяртацца па адрасе: дом No... па вулiцы... у Сен-Жэрменскiм прадмесцi, спытаць на трэцiм паверсе".

- Як гэта, - спытаў я, - ты даведаўся, што гэты чалавек - матрос, ды яшчэ з мальтыйскага судна?

- Я гэтага не ведаю, - адказаў Дзюпэн. - I не ўпэўнены ў гэтым. Але вось кавалачак стужкi, якiм, калi меркаваць па знешнiм выглядзе i зашмальцаванасцi, вiдавочна завязвалi валасы, queues*, якiя так падабаюцца матросам.

* Хвасты (франц.).