Заўтрашнi дзень (на белорусском языке)

Гэты вусаты чалавек апошнiмi часамi ўсё больш зблiжаўся з Колем. Хоць i ўсе так. Лёс вусатага чалавека так склаўся: пасля таго як устанавiлася ў раёне нямецкая ўлада, яго паклiкалi ў палiцэйскую ўправу i сказалi яму: "Ты цярпеў ад савецкай улады. Iдзi служыць у палiцыю". Ён адказаў: "Я цярпеў ад дурнога Сушчэвiча. Дазвольце мне iсцi дадому? Я хачу жыць цiха". Дадому яму iсцi дазволiлi, але ўвечары забралi, i ён апынуўся ў канцэнтрацыйным лагеры i быў там, аж пакуль не пагналi яго разам з усiмi па шашы. Сам то ён не бачыў, але чуў i ведаў ад Антона Крамарэвiча, што гэта Коля першы кiнуў гранату, пасля чаго ён кулакамi палажыў навек нямецкага афiцэра i пабег з шашы. У яго нарадзiлася i вырастала з кожным днём вялiкае замiлаванне да Колi Сушчэвiча, а пасля пачала з'яўляцца як бы рэўнасць аб Колю да Антона Крамарэвiча, з якiм Коля быў неразлучны.

- Развiднела, а нiчога не чуваць, - сказаў Коля, сеўшы на край лавы ля вусатага. - Можа палiцай наманiў, i ўсё так абыдзецца?

- Не абыдзецца, - сказаў вусаты. - Калi сёння будзе цiха, дык заўтра будзе грукатна. Як нi круцi, а з немцам бiцца прыйдзецца. Не на тое ён навалокся сюды, каб яму ў зубы глядзець. Ты, сынку, прыхоўвайся, калi што якое. Не вытыкайся без патрэбы. Шануйся. У сталых гадах прыйдзецца з гадаўём зноў бiцца.

- Хiба зноў тады вайна будзе?

- А ты думаеш, так адразу гады на свеце звядуцца? На твой век яшчэ хопiць.

Ён, гэты вусаты, тым i быў непадобен да Антона Крамарэвiча, што мог i любiў разважаць, хоць бы нават i сам з сабою, калi не было з кiм. Ён любiў Колю, як бацька любiць сына. Крамарэвiч жа iмкнуўся да Колi як да нейкага неабходнага апiрышча сваёй душы.

Марна спадзяваўся Коля, што абыдзецца цiшынёй той дзень. У познюю ранiцу немцы пайшлi на гэты лес, але наткнулiся на вялiкую засаду. Так што бой пачаўся не ў самым лесе, а за паплаўнымi хмызнякамi. Ад шасцi хат гэта было кiламетраў за шэсць. У старане, дзесьцi ўбаку, таксама чуўся бой. Там нават бiлi гарматы. Вiдаць, немец пачаў не жартам. Апоўднi самалёты страшылi партызан тым, што скiнулi над лесам некалькi бомбаў. Але ўсё гэта было звыклае i неўзабаве мiнулася. Самае важнае пачалося надвечар. Як пасля выявiлася, да гэтага часу ў пяцi месцах таго раёна партызаны разбiлi ўшчэнт немцаў i палiцаяў. У двух жа месцах партызаны адступiлi да гэтага "шасцiхатняга" лесу. Так што тыя два атрады i "шасцiхатнi" сышлiся i стаялi разам. Яны займалi пазiцыю доўгiм шнурам на ўзлессi. Немцаў перад iмi было многа. Кулямёты ўвесь час бiлi па гэтым узлессi, немцы здорава нацiскалi. Партызаны адыходзiлi ў глыбiню лесу. Пасля ўсе казалi - i гэта, бадай што, магло быць праўдай, - што такi, наканаваны здаровай думкай цi выпадковы, манеўр згубiў немцаў i правалiў усе iх намеры. Шашу iм ачысцiць так i не ўдалося.

У лесе пайшлi рукапашныя схваткi. Усе выбiлiся з фронтавага шнура i пабiлiся на групы па некалькi чалавек. Так само сабою зрабiлася. Выглядалi адны адных, расстрэльвалi, беглi на штыкi, бiлiся з крыкам "ура" i з лаянкаю. Вечар пачынаў агортаць першым змрокам зямлю. I ўжо зусiм чорным стаў сухi верас на белым засцiле мёрзлага снегу, якога вецер не паспеў яшчэ сагнаць у лагчыны. Па ўсiм лесе iшла стралянiна. Былi адзiночныя стрэлы, i iх глушылi аўтаматы i кулямёты. Божа! Як бярог увесь дзень Колю Антон Крамарэвiч! Ён усё гнаў яго лажыцца дзе пад выварат i чакаць. Коля лажыўся i прыпадаў да зямлi. Але ж гэта было б добра, каб усё стаяла на месцы. А то за дзень iм давялося некалькi разоў абшнарыць увесь лес з канца ў канец. Яны нарэшце ўдвух толькi ў рэдкiм лесе i асталiся. Настаў момант цiшынi. Раптам усё сцiхла. Цi гэта i тыя i гэтыя паляглi, цi, гонячы адны адных, зайшлi далёка, цi гэта яны ўдвух адбiлiся ад усiх i выйшлi з бою? Цi ўжо больш немцаў не хапiла, i бой сцiх? Праўда ж, ляжаць два гiтлераўцы перад iмi, чэравам угару.

Коля вылез з-пад выварата i стаў пры хвоi. Твар яго быў чырвоны, i адзежа ў зямлi. Крамарэвiч сядзеў на зямлi i прыслухоўваўся. У Колi на рэменi вiселi гранаты. Крамарэвiч быў з аўтаматычнай вiнтоўкай. У старане зноў загрукала i заляскала. Блiзка. Нават чутно, як закрычалi.

- Рус, здавайся! - чутно было.

- Сука берлiнская! - адказалi. I зноў трэск i грукат, i зноў: "Рус!" I зноў: "Нямецкая сука!"

- Коля, падай! - сказаў Крамарэвiч.

Коля ўпаў на зямлю i пачуў, што iдуць. Паволi, цiха, каб без трэску. Асцярожна. I Крамарэвiч ляжыць поплеч яго.

- Iх многа, - шэпча Крамарэвiч. - Iх можа пад дваццаць. Колечка, рыхтуйся кiдаць гранаты. Шануйся, не вытыкайся. Яны нас не бачаць. Яны iдуць проста на нас. Як падыдуць блiжэй, кiдай у самую кучу. З вiнтоўкi я менш iх палажу...

Коля недаслухаў. Вельмi можа быць, што ён i зусiм нiчога не чуў, што казаў яму Крамарэвiч, якi меў за свой абавязак навучаць малога. Нiчога Коля не чуў. Ён бачыў зводдалеку, як ступае па белай зямлi многа ботаў. I калi падумаў, што пара, ускiнуў руку i ткнуўся лбом у снег. Добра. Грунула. Устрасянулася.

- Колечка! Сынку! От жа маладзец! А на доўгi ж твой век! Ты ж з iх кашу зрабiў, - здаецца, не гаворыць, а спявае Крамарэвiч.