[10] «Lequel, plus joyeulx que s’il eust eu ung roy entre ses mains, l’ammena astivement à Marigny, et là, la tint en sa garde». - George Chastellain // Quicherat J. Op. cit. T. 4. P. 447.
[11] «Quae Puella regnavit tribus vel quator annis». - Gui Pape // Ibidem. P. 534 (курсив мой — О.Т.).
[12] Эти пророчества приводили на процессе по реабилитации жители Домреми, родной деревни Жанны. См., например, свидетельство Дюрана Лаксара: «…et ipsa dicebat eidem tasti quod volebat ire ad Franciam, versus dalphinum, ad faciendum eumdem coronare, dicendo: «Nonne alias dictum fuit quod Francia per mulierem desolaretur, et postea per virginem restaurari debebat?» — Procès en nullité. Т. 1. Р. 296. См. также: Ibidem. P. 298.
[13] Guenée B. Un meurtre, une société. L’assasinat du duc d’Orléans 23 novembre 1407. P., 1992. P. 147–148.
[14] Ibidem. P. 161–168.
[15] Ibidem. P. 171–173. К сожалению, текст этой проповеди до нас не дошел: Krynen J. Idéal du prince et pouvoir royal en France à la fin du Moyen Age (1380–1440). Etude de la littérature politique du temps. P., 1981. P. 60, n. 28.
[16] Ibidem. P. 174–175.
[17] Bührer-Thierry G. La reine adultère // Cahiers de civilisation médiévale. 1992. № 35. P. 299–312, здесь Р. 302–304.
[18] Подробнее см.: Stafford P. Queens, Concubines, and Dowagers. The King’s Wife in the Early Middle Ages. Georgia, 1983. P. 79–86.
[19] Buc Ph. Italian Hussies and German Matrons. Liutprand of Cremona on Dinastic Legitimacy // Frühmittelalterliche Studien. 1995. Bd. 29. P. 207–225, здесь Р. 215–216; Idem. The Dangers of Ritual. Between Early Medieval Texts and Social Scientific Theory. Princeton, 2001. P. 19–20, 27.
[20] «…quia talis est causa et in tam eminentissimis personis et in huiusmodi ordine, quae ab omnibus erit ut necesse cognosci, ita etiam ponderari; quoniam, ut Caelestinus scribit, universalis ecclesia quacumque novitate pulsatur. Est enim inter regem regum et regem terrenum in lege prima primo homini in paradiso data et a deo et homine in evangelio roborata, est etiam de causa nobis hactenus inaudita, ex qua subtiliter necesse erit auctoritates sacras revolvere et leges Christianas interrogare, pontificalem auctoritatem in sui examinatione sincero et cauto gressu incedere et quemque Christianum a recto itinere non deviare». - Hincmar von Reims. De divortio Lotharii regis et Theutbergae reginae // MGH. Consilia IV.I / Hg. von L.Bohringer. Hannover, 1992. Responsio 3, S. 132. Подробнее см.: Buc Ph. The Dangers of Ritual. P. 56–57, 64–66.
[21] Airlie S. Private Bodies and the Body Politic in the Divorce Case of Lothar II / Past and Present. 1998. T. 161. P. 3–38, здесь Р. 3, 7–8; De Jong M. Sacrum palatium et ecclesia. L’autorité religieuse royale sous les Carolingiens (790–840) // AHSS. 2003. N 6. P. 1243–1269, особенно Р. 1258–1265.
[22] «…ut sicut Hester reginam…ad regis Assueris thalamum regnique eius consortium transire fecisti, ita hanc famulam tuam N….ad dignam sublimenque regis nostri copulam regnique sui participium misericorditer transire concedas…». — Ordines coronationis imperialis. Die Ordines für die Weihe und Krönung des Kaisers und der Kaiserin Hrsg. von R.Elze. Hannover, 1960. S. 6; «Respice propitius super hanc famulam tuam martali iunctam consortio, quae tua se expetit protectione muniri». — Ordines coronationis Franciae. Texts and Ordines for the Coronation of Frankish and French Kings and Queens in the Middle Ages Ed. by R.A.Jackson. Philadelphia, 1995. P. 85.
[23] Bührer-Thierry G. Op. cit. P. 300. О культе Богородицы на средневековом Западе см.: Iogna-Prat D. Le culte de la Vierge sous le règne de Charles le Chauve // Cahiers Saint-Michel de Cuxà. 1992. T. 23. P. 97–116; Marie. Le culte de la Vierge dans la société médiévale / Etudes réunies par D.Iogna-Prat, E.Palazzo, D.Russo. P., 1996.
[24] Buc Ph. Italian Hussies and German Matrons. P. 215–216. Интересно, что, например, Рихарда, супруга Карла III Толстого, пытаясь очиститься от обвинений в адюльтере, настаивала на том, что она девственница. Т. о. ордалия, к которой она прибегла, должна была не просто отвести от нее подозрения в совершении преступления, это было испытание на святость, сближавшую Рихарду с фигурой Девы Марии и противопоставлявшую ее Еве. Об этом конфликте подробнее см.: Bührer-Thierry G. Op. cit. Р. 307–308; Stafford P. Op.cit. P. 82.
[25] Airlie S. Op. cit. P. 20–23, 34.
[26] Buc Ph. The Dangers of Ritual. P. 64–65; Stafford P. Op.cit. P. 75–76, 83.
[27] В политических сочинениях того времени Изабелла также нередко противопоставлялась Есфири: Krynen J. Op.cit. P. 141.