Адамдын Асыл ойлору

Кыргыз тилиндеги ар бир сөздү ыйык наристебиз сыяктуу чачынан, денесинен сылап эркелетким келет. Бирок аны кармай албайм, аны кенен жүрөгүм жана жан дүйнөм кармалап, балам сыяктуу эркелетип жатканын билип эле турам. Сезип эле турам.

* * *

Эне тилди биз канчалык баалап барктасак, биз ошончолук түгөнгүс бакытка, байлыкка жолугуп, океандай кенендикке жеткен болобуз.

* * *

Эне тилибиз биз жаралганда эле киндик каныбыз менен кошо жаралган. Эне тил эне сүтү сыяктуу таттуу андан бизди жылыткан өлбөс-өчпөс жашоонун сүйкүм мээрим төгүлө жанып турат.

* * *

Биздин бир чоң жетекчибиз эне тилин билбейт экен ал жетекчи болуудан мурун эне тилин үйрөнүп алса болмок. Эне тилин билбеген адам кантип чоң кызматка барды. Ошол жагы анын элден кемитип салган шору болуп жатпайбы.

* * *

Эне тилбиз өлбөйт, ал биздин балдарыбызга, бизден кийинки муундарга, тукумдарыбызга кол тийбес өлбөс- өчпөс мурас, байлык, таберик болуп жашап кала берет. Алар эне тилди биз сүйгөндөй сүйүп,баалап, биздин жолубузду улантып кетет.

* * *

Манас ыры турганда, эне тилибиз өлбөйт, ошол ырды жараткан касиеттүү эне тилге, касиеттүү элге, касиеттүү улуу акындарыбызга миң мертебе ырахмат айтылат! Улуу адамдардын элеси биздин жүрөгүбүздө түбөлүккө сакталат!

* * *

Эне тилибиз жок болуп кетсе, биз жетим калып энебизди жоготкон бала сыяктуу болуп калбайлы! Ошол элести ар дайыма унутпай эсте сактап жүрөлү!

* * *

Эне тилибиздин керемети ичкериден ачылып, биздин жан дүйнөбүздү ичкериден байыта берет. Ошол ата-бабабыз жараткан ыйык дүйнөнү баалоо үчүн өнөр жана сүйүү кусалыгы керек.

* * *

Ар бир адам эне тилинин ыйыктыгын сезиш керек, аны билбей, сезбей калуу бул жашоонун оордуна келбес жоголгон арманы.

* * *

Эне тилин билбей калган уул-кыздарыбыздын айыккыс шору жана түгөнгүз кусалык кайгысы бар экенин биз алардын өңдөрүнөн, сүйлөгөн сөзүнөн көрүп, билип эле турабыз…

* * *

Эне тилдин түгөнгүс кереметтүүлугүн улуулугун түшүнүү: ал өзүнчө окуу, өзүнчө чыгармачылык , өзүнчө жол, өзүнчө эргүү жана талыкпас татаал эмгек. Ошол жолдон ким өтсө, ал эне тилинин ыйыктыгын жана кереметин толук түшүнүп, эне тилинин кереметин канына сиңирет.

* * *

Манас ыры ал өзүнчө ыйык чыгарма, аны окуган сайын, өзүбүздүн байыркы жан дүнөбүз ачылып, эзелки бабаларыбыздын керемет тарыхы биздин жан дүнөбүздө жашап жана жакын болуп сиңип, жаркып чыга келет.

* * *

Манас ыры жөн эле ыр эмес, анын ыйык маанисинде Ала –Тоону, Алтайды ыйык мекенди, эне тилди, кийинки муундарды, ата-бабаны коргоп келген түбөлүктүү өлбөс-өчпөс эрдиги жатат. Биз ошол тереңдиктин маанисин жана кереметин түшүнөлү.

* * *

Байыркы бабаларыбыз бизди сүйлөсүн деп эне тилди калтырган. Эне тил алардын бизге арналган ыйык касиеттүү таберик белеги.

* * *

Эне тилин жоготон адам байыркы ата-бабаларынын таберигин жана өзүнө арналган ыйык мурасын жоготкон адам.

* * *

Мен дүйнөгө келе электен мурун эле ата-бабам сүйлөсүн деп, мага эне тилди жаратып калтырган. Эне тилим, мага ошолордун калтырган улуу мурасы жана түгөгнгүс улуу кенчи. Эне тилин жоготкон адам ошол байлыгынан ажыраган адам.

* * *

Жок болуучу эл өз эне тилин жерий баштайт. Ошол жоругу өзүнүн башына далай сапкыны көрсөтөт, бара-бара ата-бабасы түзгөн байыркы маданиятынын ажырап, өз тилин жоготуп, эл болуудан акырындап калат.

* * *

Тилибиз сүйлөнбөй башка чоң улуттун тилине өтүп кеткен күнү маданиятыбыз, адабиятыбыз эмне болот? Анда улуу Манасыбыз да айтылбай калуучу күн келеби? Бизден кийинки муун Манас ырын, эл тарыхын билбей калган күн келеби?

* * *

Тилибизди сүйүп, барктап бааласак, байыркы ата-бабалардын жаркын элесин, мурасын сактап калган болобуз. Баарынан мурун өзүбүздү –өлбөстүгүбүздү сактап калган болобуз.

* * *

Он баланын ичинен бирөө эне тилин билбей калган коркунуч, ал эми үчөө билбей калса трагедия, ал эми бешоо тең билбей калса, тилибиздин жок болуп баратканы.

* * *

Бүткүл дүйнөлүк уюмдар айтат «Кыргыз тили бара-бара жок болуучу тил»– деп. Бул сөз денебизге муздак суу куюп жибергендей сезилет. Анда бизге эмнеден коңгуроо кагып жата. Кеч болуп кала электе ар бирибиз ошону терең ойлонолу?

* * *

Күн өткөн сайын аз калктуу элдер эне тилин жоготуп башка элдин тилине өтүп жатат. Анда ошол элге да арман, ата-бабасы таштаган эне тилге да арман. Оордуна келгис арман ошентип жаралат. Ал кайра оордуна келбес арман. Ошол окуяны кыргыз эли да ойлонуш керек.

* * *

Биз башка улуу тилдерди да билишибиз керек бирок, кыргыз тилинин кереметин жүрөгүбүздө жоготпой бекем сакташыбыз керек. Анткени ал өзүбүздүн жоголгус менчигибиз.

* * *

И. Арабаев, К. Тыныстанов, Х. Карасаев, Т. Байжиев, З. Бектенов, Т. Саманчин. С. Каралаев, С. Орозбаков, Т. Сыдыкбеков, К.К. Юдахин, Ж. Мукамбаев ж.б. толуп-толуп жаткандар кыргыз тилинин ар бир сөзүнүн колу менен кармалап көрүп алардын кереметине кубанып жан дүйнөсү көөлгүп эргишкен. Биз ошололр сыяктуу эне тилибиздин ар бир сөзүн ошолордой жүрөгүбүз менен кармап көрүп, сүйүүгө берилсек кыргыз тили баардык-баардык заманда жоголбойт .

* * *

Ар бир адамдын жан дүйнөсүн ачуу өтө татаал нерсе, ал үчүн дипломаттык эпчилдик, элчилик өнөр керек. Бул үчүн дагы чоң шык жана жөндөм талап кылынгат.

* * *