Ах, Міхаліна, Міхаліна

...Прайшлі дажджы, і мая «калымага» ў двух палявых лашчынах добра пабуксавала. Вясна таго года была зацяжная, халодная, спачатку, у красавіку, сухая, а потым — дажджлівая. Ішлі апошнія дні мая, а тут, на Палессі, яшчэ цвілі сады, і жыта толькі выходзіла ў трубку.

Намучыўшыся ў гразі, запэцкаўшы машыну, запэцкаўшыся сам, я быў пашкадаваў ужо, што паехаў. Пераканаў сябе, што не можа яна так доўга заставацца там; калі не выжылі, сама ўцякла далей ад грахоў.

На краі сяла я спыніўся каля гурбы школьнікаў. Спытаў:

— Хлопцы, дзе жыве настаўніца Міхаліна Казіміраўна?

Чакаў, што дзеці пераглянуцца, паціснуць плячамі. Магчыма, хтосьці ўспомніць: «Была такая, але даўно ўжо няма яе. Паехала». Не. Хлапчукі ўсёй чарадой кінуліся да машыны.

— Дзядзька, мы пакажам! — і бесцырымонна, як шпакі ў дупло, палезлі ў машыну, на задняе сядзенне. Не паспеў я аглянуцца, як іх набілася туды чалавек сем, а перад адчыненымі дзверцамі яшчэ стаяла цэлая чарга. Я ўзмаліўся.

— Браточкі! Хопіць! Хопіць! А то горка заплачуць мае рэсоры,— і асцярожна, каб каторы не трапіў пад кола, зрушыў з месца. Адзін з маіх нечаканых пасажыраў сур’ёзна спытаў:

— Дзядзька, а вы хто?

— Касманаўт,— пажартаваў я.

— Ого-о, касманаўты такія не бываюць.

— Якія?

— Такія.

Хацелася, каб у сваёй дзіцячай непасрэднасці яны па-вясковаму ахарактарызавалі мяне: чаму я не магу быць касманаўтам. Чакаў, што зараз нехта адкажа: «тоўстыя», ці, можа, яшчэ што-небудзь, больш трапнае. Не, змаўчалі.

— Ну, якія? — дапытваўся я.

— Старыя,— адказаў будучы вялікі дыпламат, выручыўшы сваіх сяброў.

Я зарагатаў і хацеў быў пачаць даказваць, што я зусім не стары яшчэ, што гэта ім, у іх восем-дзесяць год, так здаецца. Але хлопцы хорам закрычалі:

— Стоп! Вось тут! Тут! Да гэтай хаткі рулюйце.

Я збочыў з дарогі, што праторана пасярод вуліцы, на зялёны майскі мурог.

За пышным кустом бэзу, які яшчэ цвіў, і двума маладымі ліпкамі хацінка з адным акном на вуліцу ледзь была бачна.

Я падумаў з нечаканым смуткам: «Значыцца, не сышлася з мужам. Па-ранейшаму жыве ва Уліты». I мне ўпершыню стала шкада гэтай жанчыны. Але ў той жа час было і другое пачуццё — прафесійнае задавальненне. Калі я часам расказваў пра маю гераіню сваім сябрам, некаторыя заключалі: «Нічога, памірыцца з мужам. Нікуды не дзенецца». Мне ж, прызнаюся, чамусьці не хацелася, каб яна стала на калені перад мужам, такі фінал быў бы да банальнасці звычайны, і створаны мной вобраз пэўна адразу распаўся б, паблекнуў.

«Не,— падумаў я,— здаецца, не дарэмна яна столькі часу жыла ў маім «творчым запаведніку».

Можа, убачыўшы машыну, што спынілася каля хаціны, ці пачуўшы галасы дзяцей — вучні выгукнулі яе імя, Міхаліна Казіміраўна сама выйшла насустрач: неспадзявана адчыніла невысокую вузенькую калітку ў той час, калі я наблізіўся да яе, і спынілася на парожку, як бы загарадзіўшы дарогу.

Жанчына ні ўзрадавалася, ні здзівілася, ні збянтэжылася. Працягнула руку — прывіталася так, быццам мы бачыліся ўчора. Збянтэжыўся я — няпрошаны госць, падумаў: «Чорт мяне прынёс за трыста вёрст». Што сказаць? Пачаў як бы апраўдваючыся:

— Езджу, ведаеце, вывучаю жыццё. Ехаў міма — успомніў вас...

Яна нарэшце здагадалася, што госця трэба запрасіць. Адступіла з каліткі ў двор.

— Заходзьце, калі ласка.

Але ў двары, зачыніўшы за мной калітку, сказала:

— У хату не пойдзем. Палацы — бачыце якія. Пасядзімо тут,— і кіўнула на нізенькую лавачку, каля гародчыка, што туліўся да глухой сцяны чужой хаты. Там быў цень. У гародчыку пачынаў ужо кусціцца любісцік і з краю зацвіталі піёны, а далей — маленькія прыгожыя градкі з добрай цыбуляй і гуркамі, якія толькі выганялі па другім кволым лісточку.

Двара ў гэтым «двары» ўсяго вузкая палоска, ад каліткі да хлеўчука, паўз хату, вельмі старанна падмеценая і пасыпаная жоўтым пясочкам. На дашчатым ганачку, да жаўцізны вымытым, ляжалі сасновыя галінкі. Здавалася, што нават кожная тоненькая жардзінка агародчыка таксама выскаблена і вымыта: ні сучка, ні карынкі. Пахла хвояй і бэзам.

Міхаліна Казіміраўна за два гады як бы трохі зблажэла і папрасцела. А можа такое ўражанне давала адзенне — просценькае дамашняе плацце-халацік. Натуральна, што ў горад яна прыязджала апранутая ва ўсё найлепшае, ды яшчэ падпудрылася, падфарбавалася, таму яе прыродная краса была там яркая, кідалася ў вочы. Цяпер яна была звычайная, простая, мілая, прыгожая маладая жанчына, трохі як бы стомленая за доўгі летні дзень. Але тады, пры першай сустрэчы, мяне мала кранула яе краса, ніколькі, ні на міг, не збянтэжыла нечаканая шчырасць і далікатнасць. А тут я адчуў сябе, як хлапчук, перад дарослай жанчынай. Не ведаў, з чаго пачаць размову.

— Як вам жывецца?

— Жыву.

— Адна?

— Не. Чаму ж? 3 сынам. Пайшоў недзе з бабуляй на луг.

— 3 бабуляй?

— Але. 3 Антанінай Аркадзеўнай.

Я чакаў, што зараз Міхаліна Казіміраўна пачне расказваць гэтак жа падрабязна, горача, як тады, у кафэ.

Не, яна маўчала. Мне здалося, што ёй хочацца хутчэй пазбавіцца ад такога госця.

Я сказаў, запінаючыся: