Ах, Міхаліна, Міхаліна

— Вы прабачце, Міхаліна Казіміраўна. Я ведаю: незапрошаны госць горш за татарына. Аднойчы вы даверыліся мне, шчыра расказалі... I я многа думаў пра вас. Можа, цяпер вам непрыемна?

— Не, калі ласка.

— Але мне хацелася б даведацца, што адбылося пасля...

— Нічога не адбылося.

— Ён тут, у вашай школе?

— Аляксандр Дзямідавіч? Ён — дырэктар нашай школы. Андрэй Пятровіч пайшоў на пенсію.

— I... як вы?

Вусны яе ледзь скрывіліся ад дзіўнай, незнаёмай і незразумелай усмешкі.

— Я ж давала слова. Сакратару. I вам. Помніце? На вашу адказнасць. Можаце заспакоіць сакратара. Са мной нават Люба, жонка яго, памірылася. Неяк яшчэ мінулым летам сустрэла і ласкава так кажа: «Ну, чаго ты дамаглася, дурная? За чужым пагналася — свайго страціла. Кусай цяпер падушку. Мне шкада цябе». I другія шкадуюць... Гэта, скажу вам, самае брыдкае. Злуе гэта мяне. Хочацца паслаць іх...— яна сапраўды злосна бліснула вачамі — як бы папярэдзіла: вы пашкадуеце — і вас пашлю к чорту.— Другая слюнцяйка Сашку лашчыць: маўляў, сіраціначка, без бацькі расцеш, з-за таго, што ў мамы вецярок у галаве аднойчы загуляў. Па мордзе такім хочацца даць! Вось адно толькі.. А так — нічога. Працую. Толькі гадзіны на літаратуру зразаюць. Хутка да нуля давядуць. Пагаварылі б вы там, у Мінску...

Жанчыне, відаць, хацелася хутчэй перавесці размову на другую тэму. Але мне таго, што яна сказала, было мала.

— Міхаліна Казіміраўна, зноў-такі прабачце... Я разумею: не кожны мае права... Але аднойчы вы самі даверылі мне свае пачуцці... Таму мне здаецца, што вы не палічыце нахабным... Вядома, вы зусім не абавязаны адказваць...

Яна неяк сцялася ўся, падабрала пад лаўку ногі, азірнулася назад, на сцяну чужога дома, на гародчык, стоена ўздыхнула і — пасля доўгай паузы — шэптам сказала:

— Я люблю яго. Я люблю яго нават мацней, чым раней.

I ўпершыню збянтэжылася, запунцавелася, апусціла вочы. Мне таксама зрабілася няёмка, быццам я нахабна, прымусам, вырваў у яе найвялікшую тайну, якую яна цяпер старанна хавае ад людзей. Два гады назад яна гаварыла пра гэтае сваё каханне без ценю збянтэжанасці нават сакратару абкома.

Мы памаўчалі, як два змоўшчыкі. Потым у мяне з’явілася агіднае жаданне — паспачуваць: усе мы занадта любім спачуваць другім.

— Цяжка вам,— сказаў я.

Яна бліснула вачамі.

— I вам захацелася пашкадаваць мяне? Нічога мне не цяжка. У кожнага сваё шчасце. У мяне — сваё...

Я быў прысаромлены. Але ад гэтага не стаў больш тактоўны.

— А калі перавядуць яго... Аляксандра Дзямідавіча куды-небудзь?

Жанчына спалохна ўстрапянулася, пранікліва паглядзела мне ў вочы: ці не ведаю чаго? ці не прывёз такую горкую навіну? Пераканаўшыся, што я спытаў проста так, усміхнулася.

— Не перавядуць. Люба не хоча. Каб яна хацела, то дамаглася б яго пераводу тады. Але ёй падабаецца тут. Асабліва цяпер, калі Саша — дырэктар. Акрамя таго, яна лічыць, што перамагла, усім паказала, як можна ўтрымаць мужа. Ёй нават прыемна цяпер бачыць мяне, яна гатова падружыць, каб спачуваць і суцяшаць... О, вы не ведаеце Любы!.. У яе свой гонар!

— А Генадзь... ён таксама тут?

— О не! Ён адразу ж перавёўся. Тады ж... У райцэнтр.— Пра былога мужа свайго Міхаліна Казіміраўна загаварыла на поўны голас, проста, амаль весела, ахвотна, усё з той жа іроніяй, якую я прыкмеціў яшчэ тады, два гады назад, калі размова заходзіла пра Генадзя.

— Паўгода граў абражанага, не хацеў бачыць мяне. А ў тую зіму неяк з’явіўся позна ўвечары. У завіруху. У мароз. Абсыпаны снегам. Снег — у валёнках. Прыйшоў ад маці, як я пасля даведалася. А зрабіў выгляд, што ішоў пехатой ад райцзнтра. Расплакаўся. На калені ўпаў перад Сашкіным ложкам. Ножку пацалаваў у соннага. I... не здзіўляйцеся... я прыняла яго. Больш таго скажу вам: у тую ноч я зразумела, што можна жыць і так. Мне не было ні брыдка, ні абразліва: ён — бацька майго дзіцяці. I можа быць, што мы сышліся б назаўсёды, каб... ён быў разумнейшы. А то, пераспаўшы ноч, ён палічыў, што аднавіў усе свае правы на гэтую рухомую ўласнасць — на жонку... Раніцай пачаў дапытвацца, што, як і дзе ў нас было з Сашам.