Бiльярд а палове дзесятай

— I я тады спынiўся, Гуга, абапёрся аб парэнчы, тварам да ракi, выцягнуў з кiшэнi цыгарэты, даў адну Шрэле, ён прыкурыў мне, i мы курылi моўчкi, а за нашымi спiнамi цягнiк, грукочучы, ужо з'язджаў з моста; унiзе пад намi цiха плылi на поўнач цугам грузавыя баркасы; з-пад покрыва iмглы даносiўся iх мяккi плёскат; толькi зрэдку вочы ўлоўлiвалi паблiскванне iскраў над карабельнымi камбузамi; на колькi хвiлiн усё сцiхла, пакуль наступнае судна не прайшло пад мостам на поўнач — на поўнач, да туманаў Паўночнага мора, — а мяне ахапiў страх, Гуга, бо я мусiў зараз спытацца ў яго i ведаў, што калi зраблю гэта, мяне зацягне вiр, з якога я ўжо не здолею выбрацца; гэта была, напэўна страшэнная таямнiца, дзеля якой Нэтлiнгер рызыкаваў выйгрышам сваёй каманды, а "отаўцы" згадзiлiся, каб гульню судзiў Бен Вакс; цяпер была амаль што непранiкальная цiшыня, i гэта надавала вялiкую вагу пытанню, якое я павiнен быў задаць i якiм я мусiў абцяжарыць вечнасць; я ўжо развiтваўся, Гуга, яшчэ не ведаючы, куды i ў iмя чаго я збiраюся рушыць; я развiтваўся з цёмнаю вежай Святога Севярына, што ўзвышалася над густым слоем iмглы, з бацькоўскiм домам, якi стаяў недалёка ад гэтай вежы i ў якiм мая мацi якраз заканчвала накрываць на стол да вячэры, папраўляла срэбранае начынне, асцярожна расстаўляла кветкi ў вазончыкi, адпiваючы з графiнаў, каштавала вiно: цi гэта белае ахалоджана добра, а чырвонае — не? Субота, якая святкавалася ўрачыста, як шабас; мацi ўжо разгарнула iмшал, каб паводле яго тлумачыць нам нядзельную лiтургiю сваiм пяшчотным голасам, што гучаў нiбы вечны адвент; голасам ад слоў "Пасвi авечак маiх"; я развiтваўся з сваiм пакоем, вокны якога глядзелi ў сад, а ў тым садзе старажытныя дрэвы стаялi ў пышнай зелянiне; у тым садзе я заглыбляўся аддана ў матэматычныя формулы, у строгую крывiзну геаметрычных фiгур, у празрыстыя, як зiма, стэрэаметрычныя пабудовы, што ўзнiкалi пад маiм цыркулем, пад маiм пёркам з тушшу — там я рысаваў кiрхi, касцёлы, якiя збiраўся калi-небудзь пабудаваць. Шрэла стрэлiў недакуркам у туман, што сцялiўся ў нас у нагах; чырвоная кропка, круцячыся, паляцела долу; Шрэла з усмешкаю павярнуўся да мяне, чакаючы майго пытання, якога я яшчэ не задаў; ён страсянуў галавою. Ланцуг лiхтарняў на беразе ясна вылучаўся на фоне густога слоя iмглы.

— Хадзем, — сказаў Шрэла. — Яны ўжо блiзка, хiба не чуеш?

Я чуў, як яны iдуць, балюстрада ўжо дрыжала пад iхнiмi нагамi: яны размаўлялi пра мясцiны, куды яны неўзабаве збiраюцца выехаць на вакацыi Альгой, Вэстэрвальд, Бадгаштайн, Паўночнае мора, — яны гаварылi пра Робертаў удар. На хаду мне было лягчэй задаць яму тое пытанне.

— Чаму, — спытаў я, — чаму? Хiба ты жыд?

— Hе.

— Дык хто тады?

— Мы — авечкi, — адказаў Шрэла, — i паклялiся, што нiколi не пакаштуем бычынага прычасця.

— Авечкi, — я баяўся гэтага слова. — Што гэта, нейкая секта? — спытаў я.

— Можа, i так.

— Але ж не партыя?

— Hе.

— Я не здолею, — сказаў я, — я не змагу быць авечкаю.

— Ты хочаш пакаштаваць бычынага прычасця?

— Hе, — адказаў я.

— Ёсць такiя пастыры, — сказаў ён, — што не пакiдаюць свайго статка.

— Хутчэй, — сказаў я, — хутчэй. Яны ўжо блiзка.

Мы спусцiлiся цёмнымi сходамi з заходняга боку, а калi мы апынулiся на вулiцы, я на хвiлiну завагаўся; мне трэба было паварочваць дадому направа, а Шрэле — налева; але я пайшоў за iм, налева, дзе вулiца паварочвала да горада i вiлася памiж дрывотняў, вугальных шупак i гародчыкаў. За першым паваротам мы спынiлiся, ужо ў густой паласе туману, i сталi сачыць за ценямi хлопцаў з нашай каманды, што, нiбы чорныя постацi, рухалiся на балюстрадзе моста. Мы чулi, як гулка адбiваюцца iх крокi, чулi гоман iх галасоў, калi яны сыходзiлi ўнiз, чулi гучнае рэха ад iх падкаваных боцiкаў, чулi, як нечы голас крыкнуў: "Нэтлiнгер, Нэтлiнгер, пачакай!" Моцнае рэха ад гучнага Нэтлiнгеравага голасу пераляцела цераз раку i, разбiўшыся аб быкi моста, вярнулася да нас, а пасля згубiлася недзе за намi, у гародчыках i сховах крамаў — рэха Нэтлiнгеравага крыку: "А дзе ж гэта падзелася наша авечка з ейным пастырам?" Залп смеху, адбiўшыся некалькi разоў, звалiўся на нас, нiбы чарапкi разбiтай пасудзiны.

— Ты чуў? — спытаў Шрэла.

— Чуў, - адказаў я. — Авечка i пастыр.

Мы глядзелi на ценi тых, што ад нас адсталi i iшлi цяпер балюстрадаю, глуха гучалi ў праходзе iх галасы, потым, калi яны выйшлi на вулiцу, галасы пагучнелi, адбiваючыся ад выгiбаў моста: "Робертаў удар…"

— Мне трэба, — сказаў я Шрэле, — …мне трэба ведаць усё дакладна.

— Хадзем, — адказаў ён, — я табе пакажу.

Мы прабiралiся навобмацак праз туман, уздоўж агароджаў з калючага дроту, потым убачылi драўляны паркан, якi пах яшчэ свежай драўнiнай i свяцiўся жаўтаватым колерам; лямпачка над замкнутай брамай асвятляла эмалiраваную шыльдачку: "Мiхаэлiс — вугаль, кокс, брыкеты".

— Цi пазнаёш гэтую дарогу? — спытаў Шрэла.

— Пазнаю, — адказаў я, — сем гадоў таму мы часта хадзiлi тут разам i гулялi ўнiзе ў Трышлераў. А дзе цяпер Алоiс?

— Ён шкiпер, як i даўней яго бацька.

— А твой бацька па-ранейшаму кельнер у прыбярэжнай карчме?

— Hе, ён цяпер у Верхнiм Порце.