61 Масштабными работами в новой столице Турецкой республики Кемалеттин занимался вплоть до смерти в 1927 г.: Çetintaş S. Mimar Kemalettin, Mesleği ve Sanat Ülküs // Güzel Sanatlar. 1944. № 5. S. 160–173; Altaban Ö. Cumhuriyet’in Kent Planlama Politikaları ve Ankara Deneyim // 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık. İstanbul, 1998. S. 41–64; Turkoğlu Ongue S. Spatial Representation of Power: Making the Urban Space of Ankara in the Early Republican Period. Pisa, 2007; Sarıaslan Ü. Cumhuriyet’in Mimarları, Kuruluş Ankara’sında Üç Mimar: Kemalletin-Ernst Arnold Egli-Bruno Taut. İstanbul, 2005; Sumbas A. Türk Modernleşmesi’ni Ankara Palas Üzerinden Okumak: «Doğu’dan Bati’ya Açilan Bir Pencere» // Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2013. C. 31. № 1. S. 171–198.
62 Сохранившиеся чертежи, датируемые 1925 г., хранятся в женевском офисе Фонда Премии Ага-хана по архитектуре. См. подробнее: Yavuz Y. The Restoration Project of the Masjid Al-Aqsa by Mimar Kemalettin (1922-26) // Muqarnas. 1996. Vol. XIII. P. 155. Данная статья является единственной на сегодняшний день публикацией рассматриваемого проекта.
63 Kemalettin A. Harem-i Sherif ve Sahretullah-i Musherrefe // Gench Mühendis. 1912. C. 4. № 51–52.
64 Cm.: Yavuz Y The Restoration Project…, P. 158.
65 Yavuz Y. The Restoration Project… Fig. 8, 9.
66 См.: Кононенко Е.И. «Тюркская идея» и поиски национального стиля… С. 228–230; Wyman Bury G. Pan-Islam. L.: Macmillan, 1919; Lee D.W. The Origins of PanIslamism // The American Historical Review. 1942. Vol. 47. № 2. P. 278–287; Keddie N.R. Pan-Islam as Proto-Nationalism // The Journal of Modern History. 1969. Vol. 41. № 1. P. 17–28; Ozcan A. Pan-islamizm, Osmanli Devleti, Hindistan Miisiil-manlari ve İngiltere. Istanbul, 1992.
Заключение
1 Киреев Н.Г. История Турции… С. 171.
2 Подробнее см.: Bozdoğan S. Modernisin and nation building… P. 22–46; Akman A. Ambiguities of Modernist Nationalism: Architectural Culture and Nation-Building in Early Republican Turkey // Turkish Studies. 2004. Vol. 5. № 3. P. 103–111; Turkoğlu Ongue S. Spatial Representation…; Кононенко Е.И. Турецкая мечеть: между неоклассикой и не-классикой… С. 155–157.
3 См., в частности: Шлыков П.В. Институт вакфа в Турции в 1920-е – 2000-е гг.: сущностные и функциональные трансформации // Вестник Московского университета. Серия 13. Востоковедение. 2010. № 2. С. 42–48.
4 См.: Eldem S.H. Milli Mimari Meselesi // Arkitekt. 1939. № 9-10. S. 220–223; Eldem S.H. Yerli Mimariye Doğru // Arkitekt. 1940. №. 3–4. S. 69–74. См. также: Bozdoğan S. Unutulmuş Bir Başka Sedad Eldem Çizgisi: Makine Çağma Karşı Lirik Bir Anadolu/Akdeniz Modernizmi // Sedad Hakkı Eldem 2: Retrospektif. İstanbul, 2009. S. 14–23; Ulubay S. Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi’nde «Moderni Millileştirme» Çabasının Sorgulanması // Kent Akademisi. 2019. D.12. № 2. S. 387–396.
5 Подробнее см.: Eldem S.H. Toward a local Idiom: A Summary History of Contemporary Architecture in Turkey // Conservation as Cultural Survival. Istanbul, 1980. P. 91; Kuban D. A Survey of modern Turkish architecture // Architecture in Continuity. N.Y., 1985. P. 67; Ürey О. Use of traditional elements in contemporary mosque architecture in Turkey. Ankara, 2010; Özaslan N. The role of architectural history in building modern Turkish architecture // The Journal of International Social Research. 2011. Vol. 4. № 17. P. 344–346; Кононенко Е.И. Турецкая мечеть: между неоклассикой и не-классикой… С. 157–161.
6 См.: Batuman В. Architectural mimicry… Р. 334, 340–342. См. также: Batuman В. «Everywhere is Taksim»: The Politics of Public Space from Nation-building to Neoliberal Islamism and Beyond // Journal of Urban History. 2015. Vol. 41. P. 881–907; Cagaptay S. Making Turkey Great Again // The Fletcher Forum of World Affairs. 2019. Vol. 43. № 1. P. 170–171; Balamir A. Turkey Between East and West // Iran: Architecture for Changing Societies. Turin, 2004. P. 92; Кононенко Е.И. Турецкая мечеть: образ и бренд. С. 384–387.
Принятые сокращения
ВВИА – Вопросы всеобщей истории архитектуры, Москва
ГИИ – Государственный институт искусствознания, Москва
ГМВ – Государственный музей Востока, Москва
КГАСУ – Казанский государственный архитектурно-строительный университет
Кононенко. AM. – Кононенко Е.И. Анатолийская мечеть XI–XV вв. Очерки истории архитектуры. М.: Прогресс-Традиция, 2017
НИИТИАГ РААСН – Научно-исследовательский институт теории и истории архитектуры и градостроительства Российской академии архитектуры и строительных наук, Москва
СПбГАИ – Санкт-Петербургский государственный академический институт живописи, скульптуры и архитектуры им. И.Е. Репина