Французская навела XX стагоддзя

* Частка ўбору манаха — кавалак тканіны, які пакрываў плечы і спускаўся на грудзі і спіну.

Ён зрабіў у бок манаха два крокі. Той выставіў наперад сваю схуднелую руку, спрабуючы спыніць яго. Але незнаёмы не звярнуў ніякай увагі на гэты жэст і хутка ішоў да манаха. Гэта магло б напалохаць брата Роза, калі б нешта яшчэ магло палохаць пракажонага з Гары Хворых.

Невядомы відавочна не меў ніякіх дрэнных намераў. Ён падышоў да брата Роза, стаў на калені, схапіў яго рукі, паднёс да вуснаў і палка пацалаваў. Манах, які быў аслупянеў, вырваўся і адступіў на крок.

— Назад, чужынец! Хіба ты не ведаеш, што тут лепразорый? Ці, можа, думаеш, што сутана ўберагла мяне ад заразы? Я не нашыў чырвонага сэрца і не нашу ляскоткі*, бо мы тут усе такія, мы ніколі не выходзім за крыж і ніхто з тых, што жывуць у даліне, не прыходзіць сюды. Ды ты зірні на мой твар. Я пракажоны, як і ўсе, хто жыве на гэтай гары.

* Пракажоны павінен быў насіць на адзенні знак у выглядзе чырвонага сэрца і ляскотку, каб загадзя папераджаць здаровых пра сваё набліжэнне.

— Ведаю, брат мой, — адказаў незнаёмы. — Бог накіраваў мяне да Гары Хворых. Я свядома прыйшоў да пракажоных, і ты першы, каго я сустрэў. Прывітай мяне пацалункам.

Брат Роз здрыгануўся. Ён прывык чуць толькі сіплыя галасы пракажоных, і гэты вельмі нізкі і глыбокі голас узрушыў яго, выклікаў прадчуванне, што ён не можа належаць звычайнаму чалавеку. Незнаёмы развёў для абдымкаў рукі і зноў наблізіўся да яго. Гэтым разам манах не думаў ухіляцца, і незнаёмы моцна абняў яго і, прыціснуўшыся сваім тварам да ягонага, доўга цалаваў яго папсаваныя праказай шчокі.

Тады брат Роз, аслеплены і адурманены цудоўным водарам, які ішоў ад дыхання незнаёмага, зразумеў, хто гэта такі. Гэтая здагадка раптоўна апякла яго наіўную душу. Як толькі незнаёмы адпусціў яго, ён, нават не пакланіўшыся, павярнуўся і кінуўся бегчы да лепразорыя, крычучы на ўсе грудзі:

— Святы, святы! Брат абат! Бог паслаў нам святога!

2

У той час, пры Філіпе Валуа*, лепразорый на Гары Хворых ужо даўно не меў ніякіх зносін з астатнім светам. Гэта было асобнае каралеўства са сваім уласным манархам, немачнае каралеўства праказы, якое выклікала ў людзей страх і нянавісць. Ніводзін жыхар даліны не рызыкнуў бы падняцца на тую гару, і калі б які пракажоны надумаў спусціцца ў якую-небудзь вёску, то дабром гэта не скончылася б. Крыж каля ўвахода ў лепразорый быў неадольнай перашкодай.

* Філіп Валуа — Філіп IV, кароль Францыі (1328-1350), пад час яго праўлення пачалася стогадовая вайна з Англіяй (1337-1453).

Толькі калі прыбываў новы хворы, пракажоныя маглі здалёк бачыць здаровых людзей. У такі дзень своеасаблівая працэсія на чале з кюрэ падымалася на гару. Наперадзе натоўпу, скарыўшыся лёсу і не спрабуючы ўцячы, слухмяна ішоў адрынуты, якога падганяла магутная сіла людской агіды і жаху. Вілы, якімі хто-ніхто размахваў у натоўпе, былі непатрэбныя. Каля крыжа ён спыняўся і пачынаў махаць сваёй яшчэ новай, бліскучай на сонцы ляскоткай, а іншыя, стоячы воддаль, пачыналі прарэзліва крычаць. Абат месір Тама д'Арфёй, пачуўшы гэты лямант, уздыхаў, выходзіў за агароджу і ішоў насустрач. Часам з ім быў брат Роз, бо сяляне не цярпелі, калі збіралася шмат пракажоных. Кюрэ здалёк выкрыкваў імя новага прыбыльца і афіцыйна сведчыў, што гэты чалавек быў зажыва адпеты, потым коратка пераказваў навіны, і на гэтым усё канчалася, працэсія хуценька паварочвала назад. Выгнаннік разам з абатам павольна ўступалі ў каралеўства праказы.

Гэтае каралеўства было мініяцюрнай копіяй знешняга свету, са сваёй іерархіяй і сацыяльнай няроўнасцю. Абат напачатку спрабаваў быў паламаць бар'еры, якія ўвесь час паўставалі між рознымі групамі пракажоных, але ўжо даўно зразумеў марнасць сваіх намаганняў. Мэтр Жан Маяр, філосаф і адмысловы лекар, штодня знаходзіў выдатныя довады, каб пераканаць яго, што такі парадак неабходны для існавання любога грамадства, нават калі яно складаецца з адных пракажоных.