Ido for All

*** Lesson 12 - Dek e duesma Leciono ***************************************** The Negative for auxiliary and quasi-auxiliary verbs:-------------------------- The negative in Ido is usually formed by putting 'ne' in front of the verb. But as far as auxiliary verbs are concerned, you should be very careful, for we do not have in English the following nuances and style peculiar to Ido. Mustar - must (expresas neceseso absoluta, senkondiciona e nerezistebla.) Vu mustas NE acendar alumeto, nam la chambro esas/es plena de gaso. - You must not light a match; the room is full of gas. Vu NE mustas acendar alumeto, nam me povas vidar suficante bone. - You haven't got to light a match; I can see well enough. Devar - ought to (konvenas ad omna ed omnaspeca obligesi moral od altra.) Me NE devas helpar vu. - I haven't got any obligation to help you. Vu devas Ne adulterar. - You should not (ought not to) commit adultery. Darfar - may (=havar la yuro o permiso, kontre l'ideo di interdikto.) Me NE darfas fumar hike. - I may not smoke here. I must not smoke here. Me darfas NE asistar skolo. - I am allowed to stay away from school. Povar - can (=esar en la stando necesa por agar e facar ulo.) Me NE povas pagar imposturi. - I can not pay taxes. Me povas NE pagar imposturi. - I can evade paying taxes. Bezonar - need Ilu NE bezonis facar olu.- He didn't need to do it. So he didn't do it. Ilu NE bezonas facir olu.- He need not have done it, though he did it. Ilu bezonas NE facir olu.- He shouldn't have done it. Too late. Audacar - dare Me NE audacas informar ilu pri la mala nuntio*. - I do not dare to inform him of the bad news. Elu audacis NE askoltar mea konsilo. - She dared to ignore my advice. Vortifado:--------------------------------------------------------------------- -eg- (This increases the size or intensity of the root word): bona - good bonega - excellent varma - warm varmega - hot domo - house domego - mansion dormar - to sleep dormegar - to sleep heavily -et- (This decreases the size or intensity of the root word): varma - warm varmeta - lukewarm/mild domo - house dometo - cottage dormar - to sleep dormetar - to doze ridar - to raugh ridetar - to smile forko - garden fork forketo - table fork Time (2):-- So far we have only learnt o'clock. ------------------------------- 06:05 = sis kloki kin 06:25 = sis kloki duadek e kin 06:50 = sis kloki kinadek 03:30 = tri kloki e duimo 01:15 = un kloko e quarimo 01:45 = un kloko e tri quarimi From the above examples you will see that all minutes are calculated past the hour. Minutes to the hour are never used in Ido: du kloki kin (02:05) - five past two, literally 2 o'clock five (minutes) du kloki duadek (02:20) - twenty past two du kloki kinadek e kin (02:55) - five to three non kloki quaradek e non (09:49) - eleven minutes to ten For 'half past' use 'e duimo': quar kloki e duimo - half past four, lit. 4 o'clock and a half (hour) kin kloki e duimo - half past five : The 'e' is important, as 'kin kloki duimo' could possibly be mistaken for 'half a minute past five'. The same applies to 'quarter past' and 'quarter to': sis kloki e quarimo - quarter past six, lit. 6 o'clock and a quarter (hour) sis kloki e tri quarimi - quarter to seven, lit. 6 o'clock and 3/4 (hour) Exempli:MP3 ------------------------------------------------------------------------------ 2:05 - du kloki kin 3:40 - tri kloki quaradek 17:00 - dek e sep kloki 14:47 - dek e quar kloki quaradek e sep two o'clock (02:00) - du kloki five past nine (09:05) - non kloki kin quarter past six (06:15) - sis kloki e quarimo quarter to seven (06:45) - sis kloki e tri quarimi twenty five to elven (10:35) - dek kloki triadek e kin seven minutes to seven (06:53) - sis kloki kinadek e tri 'Qua' as an interrogative adjective:------------------------------------------- 'Qua' as we have seen can mean 'who/which/that'. There is however one remaining use of 'qua'. When placed before a singular or plural noun it then means 'what?' or 'which?': Qua hundo? - What dog/ Which dog? Qua hundi? - What dogs/ Which dogs? Qua, qui, quo - summary:------------------------------------------------------- Questions: Singular --: Qua viro venas? - What man is coming? Plural ----: Qua viri venas? - What men are coming? Singular --: Qua venas? - Who is coming? Plural ----: Qui venas? - Who is coming? Sing/Plur.-: Quo venas? - What is coming? Relative: Singular --: La viro qua venas - The man that is coming. Plural ----: La viri qui venas - The men that are coming. Singular --: La treno qua iras - The train that is going. Plural ----: La treni qui iras - The trains that are going. Weather:----------------------------------------------------------------------- Verbs in Ido relating to weather are impersonal. The 'it' used in English does not really refer to anything, and must not be translated in Ido by 'ol' or any other word: Pluvas - It's raining (pluvo - rain) Nivas - It's snowing (nivo - snow) Frostas - It's freezing (frosto - a freeze) Ventas - It's windy (vento - wind) Pruinas - It's frosty/ There's a frost. (pruino - frost) Vortaro:----------------------------------------------------------------------- agnoskar - to admit/acknowledge, ankore - still/yet, audar - to hear, avino - grandmother, cayare - this year (adverb), danko pro - thanks for, decidar - to decide, divenar - to become, ecepte - except, esforcar - to try, fortunoza - fortunate, fotografuro - a photograph, gambo - leg, ja - already, hospitalo - hospital, infanteto - baby, invitar - to invite, kozo - thing, kara - dear (affection), kuzo - cousin, loko - place, mortar - to die, nomo - name, omni - everybody, pluvar - to rain, post-karto - post card, praktikar - to practise, prezente - at present, respondo - answer, se - if, ruptar - to break, saluto - greeting, Skotia - Scotland, trista - sad/sorry, til nun - as yet/ so far, vakance - on holiday, venonta yaro - next year Letro ad Amiko:MP3 ------------------------------------------------------------------------------ La 27ma di agosto Kara Maria Danko pro la interesanta letro e la bela post-karti quin tu sendis a me. Me esas/es tre trista audar ke tua avino ruptis gambo kande elu esforcis klimar Blanka Monto (Mont Blanc) cayare. Elu esas/es tre fortunoza ke elu ne mortis. Me havas kuzo qua deziras divenar klimero, ma prezente ilu nur evas ok yari. Ilu praktikas sur la muro en la gardeno. Til nun ilu ne falis. Adube tu iros vakance en la venonta yaro? Se tu ne ja decidis, me invitas tu a Skotia. Ofte pluvas hike en Skotia, me agnoskas to, ma esas/es multa interesanta loki e kozi quin ni povos vidar. Ni certe vizitos Edinburgh. Tu volis vidar mea familio. Do me sendas a tu fotografuro. Tu ja konocas la nomi di omni ecepte la infanteto qua nomesas Paul. Skribez balde tua respondo. Mea saluti a tua avino e la familio. Tua amiko, Roger Vortaro:----------------------------------------------------------------------- quala? - what like?, renkontrar - to meet, abonar - to subscribe to, revuo [RE-vwo] - magazine, membro - member, societo - society, libro-listo - book-list Questioni pri la letro:MP3 ------------------------------------------------------------------------------ 01) Quala esas/es la post-karti de Maria? -> Ol esas/es interesanta. 02) Qua ruptis gambo? -> Avino di Maria. 03) Quon elu klimis? -> Elu klimis Blanka Monto. 04) Kad elu mortis? -> No, fortunoze elu ne mortis. 05) Qua deziras divenar klimero? -> Kuzo di Roger. 06) Quante ilu evas? -> Ilu evas ok yari. 07) Sur quo ilu praktikas? -> Sur la muro en la gardeno. 08) Kad ilu falis? -> No, til nun ilu ne falis. 09) Se Maria venos a Skotia, kad elu e Roger vizitos Edinburgh? -> Ho, yes. 10) Quon Roger sendas a Maria? -> Fotografuro di/pri la familio di Roger. 11) Quale nomesas la infanteto? -> Lu nomesas Paul. 12) Quon Roger esperas recevar balde? -> Respondo de Maria. Generala Questioni:MP3 ------------------------------------------------------------------------------ 01) Ka vu parolas Ido bone? -> Yes, nam Ido esas/es marveloze facila. 02) Ka vu ofte lektas Ido? -> Yes, me prizas lektar libri en Ido. 03) Ka vu povas skribar Ido? -> Komprenende yes ed anke devas me. 04) Ka vu skribas ad Idisti en altra landi? -> Yes, kelkatempe. 05) Ka vu renkontras altra Idisti? -> No, tre rare. Nam ne esas multa Idisti. 06) Kad esas/es multa Ido-libri en vua domo? -> No, nur kelka libri che me. 07) Ka vu kompros altra Ido-libri? -> Yes, me intencas komprar oli. 08) Ka vu havas libro-listo? -> Yes, la listo de Cardiff. 09) Ka vu abonis Ido-revui? -> Yes, kelka revui. 10) Ka vu esas/es membro dil Ido-Societo? -> Yes, membro di Franca Ido-Societo. De certena lektolibro ---- Lektajo 01:----------------------------------------- La jorno e la nokto. La somero e la vintro. La vorti e la frazi. Un homo havas un boko e du oreli. Du homi havas du boki e quar oreli. Un manuo havas kin fingri. Du manui havas dek fingri e povas aplaudar altri. Granda e mikra. Multa o poka. Bela o leda. Mea amiko havas du granda domi. Multa domi havas poka pekunio. Li havas bela flori en la gardeno. Il havas altra laboro. De certena lektolibro ---- Lektajo 02:----------------------------------------- Ante parolar on devas pensar. Me volas lernar la linguo Ido. Tu venas por laborar. Adube tu volas irar? Me volas kelke promenar. Singla homo havas nur un boko por parolar, ma du oreli por audar. La infanti sekrete ludas dop la domo. Quon facas la genitori? La patro skribas plura letri e la matro lektas bela libro. De certena lektolibro ---- Lektajo 03:----------------------------------------- Li ne esas hike. Tu ne esas ibe. Ube ilu esas? Ni ne savas. Vi promenas ofte. Me ne esas en la domo. Kad ilu komprenas to? No, ilu ne komprenas. Ka la infanti ploras? No, li ne ploras, kontree li ridas. Kad omna homi esas kontenta? No, nur tre poka homi esas kontenta. Komprero: "Ica piri ne esas manjebla, li esas acerba (sour)." Vendisto: "Yes, me savas lo, ma me ne manjas li, me vendas li." "Neteso esas tre importanta. Me balnas omnayare adminime (at least) unfoye, tote indiferenta kad [lo] esas necesa o ne." De certena lektolibro ---- Lektajo 04:----------------------------------------- Mea kuzino havas tri kati, elu multe amas li. Ilu ne pluse parolas kun elu. Karlo havas du bela libri, lu ofte lektas oli. Ka vu savas Ido? - No, ne ja (=ankore ne), ma me lernas ol. Viri e mulieri esas/es en la restorerio, ili drinkas vino, eli drinkas kafeo kun lakto. Gasto: "Pro quo en ica urbo la reda vino esas/es plu chera kam la blanka?" Restoristo: "Ka vu opinionas ke ni recevas la farbo gratuite?" -"Me ne povas dicernar vua jemeli, quankaam (although) me vidas li omnadie." -"Ma esas/es ya tre simpla, la una nomesaas Henriko, e la altra nomesas Alberto." -(Ma esas/es ya tre simpla dicernar mea jjemeli, Henriko e Alberto.) De certena lektolibro ---- Lektajo 05:--- parenti - relatives ----------------- La vorti di la frazo. Mea patro evas quaradek yari. Tua biciklo esas/es ankore nova. Me ne havas tempo por vizitar vu che vua domo. La pordo di la domo esas/es klozita. Ni volas nun parolar pri nia linguo Ido. Via genitori prestis a me parapluvo. Li sendas pekunio per la posto a lia parenti. Elu ne volas dicar olu ad ilu. A qua apartenas (belongs) ica krayono? Me ne savas a qua olu apartenas. Ni vidas la flori di la gardeno. Ilua bona patro esas/es ja mortinta (dead). Patro: "Ka tu nun savas pro quo me batas tu?" "Yes", singlutas (sobs) Pauleto, "pro ke tu esas/es plu forta kam me." Rezumo di la Reguli pri la Puntizado:------------------------------------------ La punto (.) uzesas por separar la frazi; komo (,) por separar la propozicioni; la punto komo (;) por separar frazi gramatikale nedependanta, ma ligita per la senco; la bipunto (:) por anuncar expliko o citajo; la klamo-punto (!) pozesas pos frazo klamanta; la question-punto (?) pozesas pos propoziciono direte questionanta (ne pos propoziciono subordinita). La cito-hoketi (" ") uzesas por inkluzar omna citajo. La parentezi ( ) inkluzas frazo o vorto separenda de la cetera texto; La kramponi [ ] ed embracili { } havas analoga roli; un embracio { juntas plura linei (dextre) ad una (sinistre). La streketo (-) unionas la parti di vorto kompozita; olu indikas anke la seko di vorto inter du linei. La streko (--) indikas chanjo di parolanto; olu devas sempre uzesar en dialogi. On ne darfas uzar olu vice la parentezi, o vice la puntaro. La puntaro (...) indikas interrupto di la penso. L'alineo (new paragraph) indikas chanjo di temo o nova ordino di pensi. La noti (infre di la pagini) devas referesar per numeri (ne per steli, kruci, etc.) XXXXX << The unofficial world of Ido >> XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ========================================================================= Sro Jean MARTIGNON: Nit dos iz sheyn vos iz sheyn, nor dos vos es gefelt. ========================================================================= De: "Bebson Y. TAKATA" Ye: Mon Feb 8, 2010 4:30 pm Pri: Quo esas pasinto? Che IdoLerneyo: http://tech.groups.yahoo.com/group/idolerneyo/ > La Eklezio di Anglia "vivas en la pasinto" La Eklezio di Anglia "vivas en la pasintESo" Quo do esas "pasanto" e "pasonto"? > Kar amiko, > Kad se on uzas pasinteso, on devos anke skribar pasanteso e pasonteso ? > Certe pasinteso semblas esar plu logikoza unesmavide. Ma Ido esas plu > naturalatra kam Espo ube existas estinteco, estanteco, estonteco (tote > logikoze). En Ido ni havas futuro e prezento, do cakaze esas kelke > jenanta parolar pri pasinteso. Forsan, por evitar ita litija vorto me > povus uzar : desfuturo, nam tale la problemo pri -eso o ne -eso ne > existus. Saluti da desyunulo qua vivas en la desfuturo. JM :::-::: Segun me: Pasinteso : Prezento : Futuro Pasinto [mort(e)] : Pasanto [passager(e`re) en transit] Pasonto [voyageur(se) attendant] Segun JM: Pasinto: Prezento : Futuro ... od Pasinteso : Pasanteso : Pasonteso ... od Des'futuro : Prezento : Futuro Mea inventuro: Paseo* [pa-SE-o] : Prezento : Futuro ====================================================================== Yo Idistaro: Onu tote ne savas la potenciala povo marveloza di Ido.:-P ====================================================================== En la parlamento di EU du personi ya ardoroze debatadis dum ke l'altra membri preferis esar tacema audanti kam ecitata parolanti. La debatado esis tante interesanta ke l'audantaro spektis la parolanti kun sudoro. Un del parolanti esas evoza Germano' e l'altru esas kelke yuna Franco. Ka li mustis debatar tra ula interpretisto? Quala linguin li uzis ibe? Ho, Lala! Ardoroze tra interpretisto? Ma li amba esis Angle-parolanti! En la parlamento di EU trovesas Germana parolanti ma omna li esas anke Angle-parolanti quale la Franca diplomacisti ibe esas Angle-parolanti. ---------------------------------------------------------------------- Altra exemplo del povo expresiva di Ido: En Bolivia pacoze kun'existas Hispane-parolanti e Kechue-parolanti. Ed anke trovesas ibe kelka Hispana Hispane-parolanti qui fakte parolas la Kastilana, la maxim pura Hispana linguo. (Hispana Kastilane-parolanti) La majoritato del Bolivianai nun esas Hispane-parolanti, ma ne Hispana Hispane-parolanti pro ke li povis esar ma ne esas Hispani de Hispania. ========================================================================= Prfo Partaka UNTEL: Ne ofensesez da stulto (forsan, BYT?). Yida proverbo. ========================================================================= Che IdoCatalaOccitan: http://es.groups.yahoo.com/group/IdoCatalaOccitan/ Segun BYT .... Exemple en Rumania kompreneble haibtas Rumaniani ma l'omna membri ne esas Rumani. Dum ke la majoritato del habitanti esas Rumani, anke trovesas ibe la minoritato del Hungari, qui ne esas Hungariani pro ke li ne habitas en Hungaria, ube anke habitas multa Cigani e Yudi, qui anke esas Hungariani. Segun Sro Robert CARNAGHAN .... En Rumania kompreneble haibtas Rumaniani ma l'omna membri ne esas -pura- Rumaniani. La majoritato del habitanti ibe esas indijena Rumaniani. Tamen anke trovesas ibe la minoritato del Hungariani qui ne naskis en Hungaria. Anke en Hungaria habitas multa Cigani e Yudi qui ne esas pura Hungariani. Segun BYT .... En Italia habitas Italiani. Ma kelka de li fakte esas Albani* de Albania. Do Italiani = Itali, Padaniani, Sudal Barbari ed anke Albani* de Albania. Ed olim vu skribis quale ... e me respondis quale .... De: Partaka Fecha: vie ene 13, 2006 5:58 am Asunto: RE: [linguo] E de Judea, Judeano > Pro quo "Italiano" e ne "Italo"...? > Pro ke ca-kaze "Italiano" es lo maxim komuna ed internaciona che nia > fonto-lingui, do existas nula formo kurtigita imitenda, quan Ido > preferas che altra kazi. En Iberia olim esis "Iberi", ma nun-tempe > nur "Iberiani". Semblas a me ke vu esas chel latero di Padaniani kontre sudala barbari en Italia. Do segun vu trovesas nur Italiani ma ne Itali en Italia. Tamen me kredas ke en ula futuro apareskos vera Itali omnube en Italia mem nordal. ========================================================================= Sro Jean MARTIGNON: Il faut laver son linge sale en famille. (:-P ========================================================================= From: "Jean-Claude MARTIGNON" Date: Fri May 19, 2006 10:49 pm Subject: RсС. : [idostab] Ankore Chiniana? Che IdoStab: http://groups.yahoo.com/group/idostab/ > Kara amiko, > Me ne volas enirar la polemiko pri la lando-nomi e lia habitanti, ma i- > ca omno memorigas da me, ke, recente, kande esis la proceso dil terori- > sto islamista Zacarias Mussawi(qua partoprenis la atento WTC ye la 11ma > di septembro 2001), la informili di Francia sencese parolis pri la "Fr- > anco" Zacarias Mussawi, malgre ke lua amba genitori esis Marokani, ma > il pasabis lua puereso en Francia, ed ico esis suficanta por ke la DES- > informili qualifikis lu kom "Franco". La aborijena Franci volis savar > nulo pri la islamisto Mussawi (qua mem ne havas nomo Franca), Mussawi > ipsa ne volis konsideresar kom "Franco", nam il odias omna Franci, same > kam il odias omna Ocidentani. Ma la "informili" volis absolute dicar ke > il esas Franca, malgre ke la Franci ne volas agnoskar lu kom un de li, > e malgre ke Mussawi refuzis absolute konsideresar kom Franco. Quon pen- > sar pri tala informili e lia koncepto pri nacionaleso ? > Questionema saluti. JM :::-::: En Japonia habitas granda nombro de Korei* (qui ne esas "Koreani", pro ke li ne plus habitas en Koreia*), tre multa de qui mem havas Japona nacion- aleso. Ma la majoritato del Japoni ne konsideras li kom Japoni ma nur kom Japoniani qui ganabas Janpona nacionaleso, dum ke onu ne facile lin povas dicernar per mieno. Forsan pro ke la Japoni generale ne prizas la Korei*. Koreia* = lando di Korei*, la Korea = la Korea linguo Koreiani* = la Korei* ed anke multa Chini qui en'migris aden Koreia*. La Korei habitanta en Japonia ne esas Koreiani* ma autentika Japoniani. Sro Robert CARNAGHAN ne povas deskriptar Korei* habitanta en Japonia, pro ke li ne esas membri di Koreia* ma autentika membri di Japonia. Ho, Lala! Lu nek povas deskriptar "la Hungari habitanta en Rumania", pro ke li esas autentika Rumaniani quale atletino Sro Nadia COMANECI ma nule Hungariani. ========================================================================= Sro Robert CARNAGHAN: All signs are misleading.// Yida(Yiddish) proverbo. ========================================================================= De: Robert