Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга I

– Я і не хачу ведаць, – нейкім асаблівым, вельмі агідным тонам сказала яна. – Вядома, y вас была дагэтуль зусім асобная кампанія. La compagnie exception-nelle[37].

Яна асабліва падкрэсліла гэтыя словы:

– La compagnie ex-ceptée з “тап-ту-хай”.

У гэты момант яна здалася яму такой дурніцай, што ён зарагатаў. Гэта, здавалася, збянтэжыла яе. Ужо значна менш упэўнена, але ўсё яшчэ з гонарам яна сказала:

– Je n’aime pas le gros rire[38].

– Я таксама не люблю, – зусім спакойна і зноў па-французску сказаў ён і дадаў: – Я думаю, нам лепей за ўсё вярнуцца.

– Мне не хочацца, – паціснула плячыма яна.

– A мне не хочацца заставацца тут. I я не магу тут пакінуць вас адну...

– То што? – спытала яна.

– То я завяду вас сілком.

– Ого, паспрабуйце.

I, перш чым ён паспеў працягнуць да яе руку, яна скочыла ўбок і, як каза, узбегла па нахіленым ствале старой вярбы, стала ў яе галінах, невыразна бялеючы над цёмнай вадой.

– Сыдзіде адтуль, – сказаў ён. – Вярба крохкая.

– I не падумаю.

– Я вам сур’ёзна кажу.

Замест адказу яна здзекліва заспявала французскую песеньку пра медзведзяня, якое спаймалі ў лесе і аддалі на вывучку жанглёрам. Яго імкнуліся навучыць, але ў жанглёраў усё адно нічога не выйшла: занадта яно было тупое і няспрытнае. Яно так і не навучылася скакаць, a калі спявала, то спявала, як y лесе, і нават жанглёры затыкалі вушы.

Стоячы на дрэве, яна гайдалася ў такт смешнай песеньцы і здзекліва спявала, з асаблівым захапленнем выводзячы прыпеў:

Les choses n’iront pas!

Les choses n’iront pas![39]

Гэта было нават не вельмі складна. Бог ведае, на колькіх мясцовых вуснах пабывала смешная дзіцячая песня, пакуль не абцерлася да такога.

A таму Алесь сумна паківаў галавою:

– Я думаў, вы зусім іншая. A вы проста злое і вельмі дрэнна выхаванае дзяўчо.

З гэтымі словамі ён павярнуўся і спакойна пайшоў прэч ад вярбы.

I раптам за яго спіною пачулася выразнае “крэк” і ўслед за тым ускрык. Вярба сапраўды была крохкая.

Ён азірнуўся. Тоўсты сук надламаўся і цяпер, гайдаючыся, боўтаўся ў вадзе. A на ім, – паспела-такі зачапіцца, – трымаючыся адной рукой за яго, a другой за ствол, вісела Майка.

Ён кінуўся да вярбы, узбег па ствале і, моцна абняўшы левай рукой тоўстую разгаліну, правую падаў Майцы.

– Трымайся.

Яна ўхапілася. Ён цягнуў яе, але адной рукой нічога не мог зрабіць. I тады ён сеў, абхапіўшы нагамі ствол, і пацягнуў дзяўчынку абедзвюма рукамі. Ён доўга біўся, пакуль яму ўдалося ўсцягнуць яе на вярбу.

Яны пачалі спускацца. Ужо на беразе ён акінуў яе позіркам і ўбачыў, што яна нават не падрала сукенкі. Быццам нічога не здарылася, яна памахала рукой.

– Я ж кажу: мядзведзь. Хапае за руку, як за сук.

– Даскакалася?

Ён адчуў нешта цёплае на запясці левай рукі: з невялікай ранкі кроплямі сачылася кроў. Відаць, разадраў аб адколіну сука.

– A хто вас прасіў? – спытала яна. – Лезеце тут...

Тады ён не вытрымаў. Дрыжучы ад злосці, схапіў яе левай рукой за плячо, a правай даў плескача па тым месцы, дзе спіна перастае называцца спіной...

Пасля ён моўчкі зрабіў рукой знак, каб яна пайшла.

Яна не ішла. Стаяла і глядзела на яго.

– Мяне ніколі не білі, – хутчэй з непаразуменнем, чым з крыўдай, сказала яна.

Ён маўчаў.

– Дальбог, ніколі...

Тут ён азваўся:

– I дарэмна. Ідзі адсюль.

Яна вагалася. Нават уздыхнула ў цемры. I тут ён пачуў нешта такое...

– Можа, і ёсцека тут праўда... – амаль з вясковым прыдыханнем сказала яна. Зусім чыста па-мужыцку...

– Ты што ж... I гаварыць можаш? – спытаў ён. – Чаго ж прыкідвалася?

– Бацька са мною, калі не пры гасцях, заўсёды так гаворыць, – уздыхнула яна. – A прыкідвалася... так проста.

– Ну і брыда, – са злосцю сказаў ён. – Ідзі адсюль. Ну, чаго стаіш? Ідзі, кажу.

– Я ніколі больш не буду спяваць песню пра медзведзяня, – сказала яна.

Ён размяк. Узяў яе далонямі за галаву.

– Ты... не плач, – сказаў ён. – Не трэба.

Майка парывіста прытулілася да яго.

– О, прабач, прабач, Алесь, – уздыхнула, як усхліпнула, яна. – Я ніколі больш не буду так.

Алесь баяўся, што яна расплачацца. Магчыма, так і здарылася б, каб яна краем вока не заўважыла кропляў крыві на яго запясці.

– Што гэта?

– А, глупства.

– О, прабач, Алесь... Што ж цяпер рабіць? Ага, ведаю. Я завяжу табе руку паловай гэтай мантыльі. I кроў цячы не будзе, і ніхто не даведаецца, што ты параніўся. Падумаюць, што я проста дала табе павязку, як y песнях.

I, перш чым ён паспеў сказаць нешта, яна прыўзняла ў тонкіх руках белы вэлюм, павяла вострымі локцікамі ў бакі, і ў цемры прагучаў рэзкі гук.

– I на цябе не будуць сварыцца, што падзерла? – спытаў Алесь.

– На мяне ніколі не сварацца, – сказала яна.

Яна зрабіла павязку з бантам, як шалік. Ніхто б і не здагадаўся, што гэта павязка. A потым яны пайшлі да палаца, адкуль ужо далятала музыка: пайшлі спярша па спляценні ценю і святла ад каганцоў, потым па каляровых плямах ад ліхтарыкаў.

Каля самага ганка яна павярнулася і, гледзячы яму ў вочы, сказала:

– Я ніколі не буду... Толькі і ты... паменш танцуй з Ядзечкай... Добра?

– Добра, – паабяцаў ён.