Kandido, aŭ Optimismo

V: c’est du vitriol, c’est du feu qui coule dans [les veines] des habitants du mont Atlas et des pays voisins.

L: en [la vejnoj] de la loĝantoj de la monto Atlas[o] kaj najbaraj landoj fluas vitriolo, fajro.

V:ce fut un cordelier à la grande manche qui vola l’argent et les bijoux de Cunégonde

L: la monon kaj la diamantojn de Kunegond ŝtelis iu grandmanika kordeliero [ĉap. 13ª]

Tamen (ĉap. 18ª):

V:Ce fut un beau spectacle que leur départ, et la manière ingénieuse dont ils furent hissés

L: Estis bela spektaklo ilia foriro kaj la maniero, laŭ kiu ili estis suprenlevataj

G: Ihr Auszug und die erfindungsreiche Art, wie sie mit ihren Hämmeln empor gelüpft wurden, machte wirklich ein sehenswürdiges Schauspiel.

Emfazo per inversio [ĉap. 19ª]:

V: c’était un très-bon homme que ce Cacambo

L: tiu Kakambo estis tre bona homo

A: This Cacambo was a very honest fellow

R: очень добрый человек был Какамбо

S: Tre bona homo estis tiu Kakambo.

(La determinilo ‹tiu› temigas ‹Kakambo›n, malimplice neprigante la remaecon de ‹tre bona homo›, kiu emfaziĝas pro la inversio.)

Artikolado

Estas evidenta fakto, ke la difinan artikolon Esperanto uzas pli ŝpareme ol la Franca lingvo, proksimume kiel la angla; tial mi ĝin forigis el la titolo: «Kandido, aŭ la Optimismo» (kp A: “Candide, or Optimism”).

En sia rutina funkcio la nedifina artikolo plej ofte ne bezonas leksikan tradukon, kvankam ofte ĝi postulas pozician remaigon de sia determinato, kiel «maljunulino» kaj «komercisto» en ĉi-supraj ekzemploj. Lanti’ tamen sporade ĝin tradukas per la superflua «iu», ekz‑e (ĉap. 19ª):

V: Il leur donna rendez-vous dans un cabaret.

L: Li difinis rendevuon al ili en iun drinkejon.

S: Li fiksis al ili rendevuon en drinkejon.

Voltero ofte defias la Esperantajn gramatikistojn, uzante nedifinan artikolon en situacioj, kie ili postulas la artikolon difinan. Iam la senconuancon ne eblas fidinde esprimi en Esperanto, kaj necesas ŝanĝo al la artikolo difina (ankaŭ en la angla traduko okazas tiel), iam eblas ĝin esprimi per malimplicitigo de nedifiniteco:

V: Il était au désespoir de se séparer d’un bon maître devenu son ami intime

L: Li estis tre ĉagrena pro la penso disiĝi for de bona mastro, fariĝinta lia intima amiko

S: Lin tre ĉagrenis la neceso disiĝi for de tia bona mastro, fariĝinta lia kara amiko [Ĉap. 19ª]

Kontraste, jen alia fremdigo esprimanta malŝaton (ĉap. 24ª):

V: Mes parents me forcèrent … d’endosser cette détestable robe, pour laisser plus de fortune à un maudit frère aîné…

L: Miaj gepatroj devigis min … surmeti tiun ĉi malŝatindan robon, por lasi pli da riĉo al tiu malbeninda unuenaskita frato…

Jen kurioza malkohero en du egalaj situacioj el du paralelaj rakontoj en unu sama ĉap. 28ª:

V:Un cadi me fit donner cent coups de bâton sous la plante des pieds, et me condamna aux galères.

(L: Iu kadio ordonis, ke mi ricevu cent bastonfrapojn sur la plandojn kaj kondamnis min esti punlaborulo sur galero.)

«Kadio» estas normala, kutima parto de la situacio, kaj mi atendus ĉi tie la difinan artikolon, samkiel en la dua (sendependa) rakonto: