Кии биирдэ олорор

– Дойдубуттан.

– ы… Быаас Артыамыйапка холбоспут сурахтааы дии. Ол баайы эмиэ дойдутугар эргиллэн кэллэ дуо?

Валерий, туох диэн хардарыан билбэккэ, кхсн этитэн эрэ кэбистэ. “Эчи, мин кимиэхэ-туохха холбоспутум кии ахсыгар ииллэн тэн!” – диэн иигэр кыыйан кыбдьырынна. Итиччэ сирэй-харах астаран туран мэлдьэиэин сатамньыта суохха дылы. Биитэр “Артемьев дойдутугар саа тннн иэр, генерал баылыктаах халы армияны илдьэ” диэин оонньоро ол сурахтан рэн нт т суох быыылаах.

– Эн баччааа диэри йдммккн бандьыыттаан сарайа сылдьаын дуу? – Дьэримиэй сс лаппыйан ыйытта. Булдун рдгэр субу саба тээри гыммыт модьу атах курдук икки акымалын хамнаппахтаата.

Ити ыйытыыттан били Валерий сирэйигэр томут мичээр стэ оуста.

– Ньукууска наадалаах этим. Баар дуо? – диэтэ Валерий хап-сабар, бу трэккэй кэпсэтиини уурата охсуон бааран.

– Ол туох наадалааххыный?

– Крсм, кэпсэтиэм этэ.

– Крсн тугу кэпсэтиэ этэй?

– Кннр… оттон…

– “Кннр” тугу? – оонньор куолаа кытаатан барда.

Валерий оонньор маннык дьарымталаахтык саарарын бу аан манай ииттэ. Урут, семинарияа рэнэ сылдьан, кини Дьэримиэйи наар “тукаларыам”, “сэгэрдэриэм” диэн унаарыччы саарбыт намыын, сымнаас оонньор курдук саныыра. Валерий оонньорго ити харсаах тылларыгар сс ордук харсаах тылларынан хоруйдуоун, кини дьарыйар саатыгар сс ордук кстээх дьарымталаах саанан хардарыаын баарда да, билигин кинини кыыырдара букатын сатамматын, ол куаан дьайынаах буолуоун йдн, сымыаын быа ытырбахтаата.

– Бииргэ рэммит дьон этибит дии. Онон…

– “Оо сааскытын санаыаххыт” этэ, ээ? Сымыйаны лахсыйа турума. Эн тоо манна харааны сырайданан кэлбиккин сэрэйбэтэ буолуо диигин дуо? – Дьэримиэй ллбт схтэрэ кн, акыллыбыт бэйэтэ чинэйэ тэргэ дылы гынна. – Ньукууска суох. Уонна чой мэйиигэр сппэттик хатаа: кини эйиэхэ мэлдьи суох буолуо. Эн кинини букатын умун. Эиги икки суолгут – туспа! Оттон билигин тлг бу сытар, аан ити баар – самантан киэр буол!

Валерий абатыттан салалас илиитин тлгэр уунна. Ол илиитэ бэйэтэ да йдбтнэн сутурукка кубулуйан эрэрин бэлиэтии крн, тарбахтарын сараччы тута оуста. Оонньору кулгаах тааска чаылыннаран тнэрэн тэриэн бааран кычыгыламмыт илиитин тлгэр батары баттаата уонна ааттаар, эккэлэс куолаынан аргыый ботугураата:

– Дьэримиэй оонньор, мин эиэхэ хаан дааны куааны оорбутум суоа… Эн да миэхэ…

– Сп… Сп… Сибилигин дьгэлийэ эрэ оус. Эн манна сылдьыбатаы, мин эйигин крбтм буоллун. Ньукууу эрэ тыытыма. Ньукууу эрэ онно-манна срм. Кинини уккуйар сураххын истиэм да – тн ктмэ. Кырдьаас дии санаама: тыыынан иэстиэм.

Бырастыыта-бырааайа суох халан “лип” гынна.

Валерий абарбытын омунугар, тыаыам диэн сэрэнэрин умнан, олбуор кэлииккэтин аанын тэбэн саайбыта лаыгырыы тстэ. Олбуортан ойон таыста. Кыыыта-абата кыынньан, уулуссанан сандаарбыт тннк диэки сутуругунан дугдуруйа-дугдуруйа, бабыгыраата:

– Баш-ша-быык-тар! Шуолас-тар! Бэйи, кэпсэтиллиэ!

Оо, кини билигин, сатанара буоллар, сутурук курдук японскай гранатанан ити тннг т лгэр рнэн тоо быраыа этэй!

Валерий сирэйин хоту харбыалаан иэрин уулусса трдгэр, дьахтар манастыырын чугаыгар, тиийэн баран эрэ йдт. Уоун иигэр ботугураан стэ. Кини военкомат лэитэ кииэхэ сылдьыахтаах. Кини Дьокуускайга кэлиэн аай иннинэ ол кии сулууспатын сорудаынан ханна эрэ барбыт этэ. Бгн Испирдиэкэ кинини кэлбит, крдм диэтэ дии. Кэлбит буоллаына, хайаан да крсххэ наада. Тргэнник. Ол кииттэн элбэх тутулуктаах.

Тииттээхэптэргэ киирэн табыллыбатаа Валерий санаатын тэрбэтэ, куттаабата, киниэхэ чугуйар, тннр, саараныыр быыыны скэппэтэ. Хата ордук сннэрдэ, харса-хабыра суох оордо. Кини ол байыаннайын кытта уопсай тылы булуох тустаах. Булгуччу! Атын суол суох. Ону ситистэинэ ол-бу Тииттээхэптэр сблллэрэ-сблээбэттэрэ диэн улахан суолтата суох. Кинилэри кэлин, арыый кыаырдахха, хайдах баарар турку сыааыныы иэиэххэ сп. Билигин р крн гдрнспттэрэ хойут, санаа хоту р-танары тутар саана, хата бэлэм сылтах буолуоа.

Аргыылап тннн таас Реальнай аттынан туораан, казначейство дьиэтин чугаыгар кэлэн тохтоото. Ахсынньы анысханнаах тымныыта обургу аан туманынан оргуйан, бэл иннигэр ууммут илии кстбэт лгэрэ буолан чгэй. Дьон крхтэрэ, билиэхтэрэ диэн куттал суох.

Валерий тннктэрэ ыстаабан сабыылаах, сарайыгар тспт хаарга самнары баттаппыкка дылы намыах дьиэни кэтээн, ииллээн турда. Туох да саа-иэ биллибэт. Кини наадалаах киитэ манна хос куортамнаан олорор буолуохтаах. Олбуор кэлииккэтин анньан крд. Сабыылаах. Иккитэ-стэ кскэ тэбиэлээтэ. Ыт рэн маргыйда. Тимир сыап кылыраата.

– Кимиэхэ наадалааххыный? – сотору олбуор ииттэн эмээхсин дьахтар саата нууччалыы ыйытта.

– Военкомат лэитэ Соболевка.

Эмээхсин кэлииккэтин аста.

– Ыалдьыттаах дуо?

– Суох быыылаах. Суох, суох. Бааалыста.

Кээс куукунаа баар буоллулар. Ааас билиитэ аана сып-сылааынан илгийбэхтиир. Куукунаны оох уота эрэ сырдаппыт. Билиитэ аанын чугаыттан атына барыта хараа.

– Эраст Константинович, эйиэхэ, – диэт, эмээхсин уа диэки харааа киирэн стэн хаалла.

Хаас диэки халан тыааата. Аан сырдыгын срдээх кэтит сарын бл турда.

– Дорообо, Эраст Константинович, мин штабтан, – диэтэ Валерий ииллэрдик доргуччу.

– До… рообо… Ханнык…