Lingvo, stilo, formo. Studoj

1. Subjekto kaj predikato estu proksime unu al la alia. Ilin apartigu maksimume adverbo. Kompreneble la subjekto-predikatan komplekson, kiel tuton, oni povas laŭplaĉe ŝovi tien-reen en la frazo. Sed la apudeco estas grava apartenaĵo de la bona proza stilo, precipe, se la subjekto estas persona pronomo. En prozo neniam oni metu la personpronoman subjekton post la predikaton. Precipe ne en la imperativo. Ni ne diru do: iru ni, vidu ni, ni restu ĉe la ordinara: ni iru, ni vidu.

2. Se participa adjektivo havas objekton, kaj ankaŭ ĉi tiu objekto havas epiteton, multaj verkantoj embarasiĝas pri tio, kiel ordigi plej bone la vortojn?

Ekzistas tri eblaĵoj:

a. objekt-epiteto, objekto, particip-adjektivo, substantivo. Ekzemple: «la grandan penon postulanta laboro.» Ĝi estas la malplej bona, ĉar la artikolo staras antaŭ la adjektivo grandan, kvankam ĝi rilatas al la substantivo laboro.

b. particip-adjektivo, objekt-epiteto, objekto, substantivo. Ekzemple: «la postulanta grandan penon laboro.» Ĉi tiu varianto, kiun ŝatas precipe la rusoj, estas iom pli bona, sed tamen fremda por multaj pro la apartigo de la adjektivo kaj substantivo.

c. substantivo, particip-adjektivo, objekt-epiteto, objekto. Ekzemple: «la laboro postulanta grandan penon.» Jen la plej perfekta kaj sekvinda eblaĵo: en ĝi ĉiu frazero staras senpere apud la frazero, al kiu ĝi rilatas.

Se la particip-objekto ne havas epiteton, plej elegante estas kunfandi ĝin kun la verb-radiko de la participo en kunmetitan vorton. Anstataŭ: «pacon donanta morto» ni diru: «paco-dona morto», anstataŭ «ĉion vidanta suno»: «ĉiovida suno».

3. Plej ofte oni pekas kontraŭ la logika vortsekvo ĉe la vortoj ankaŭ kaj ne. Ilin oni ĉiam devas meti antaŭ la vortojn, al kiuj ili rilatas.

Per la ŝovado de ĉi tiuj vortoj oni ja povas tute aliigi la sencon de la frazo. Jen ekzemploj:

Ankaŭ li dancis hieraŭ en la korto. (Krom aliaj ankaŭ li.)

Li ankaŭ dancis hieraŭ en la korto. (Krom kanti, li ankaŭ dancis.)

Li dancis ankaŭ hieraŭ en la korto. (Krom hodiaŭ, ankaŭ hieraŭ.)

Li dancis hieraŭ ankaŭ en la korto. (Krom en la ĉambro ankaŭ en la korto.)

Same:

Ne li min sekvas. (Sed iu alia.)

Li ne min sekvas. (Sed iun alian.)

Li min ne sekvas. (Sed hejmeniris.)

Precipe ofte oni renkontas la malĝustan meton de ne apud la refleksiva pronomo sin. «Li ne sin razas»; «li ne sin trompas» — aŭdante tiujn ĉi frazojn oni demandas: kiun do, se ne sin? Kvankam la parolanto volis diri: «Li sin ne razas»; «li sin ne trompas»; aŭ «li ne razas sin»; «li ne trompas sin».

Virinaj nomoj

Jen problemo, tute ne solvita en Esperanto. Ĉe Zamenhof ni legas: Johanino, Ludovikino ktp do, por derivi virinan nomon el la vira, estas uzata la sufikso ino. Sed Zamenhof uzas ankaŭ la nomon Marta. Jen, laŭ mia opinio, en ĉi tiu a-finaĵo sin kaŝas la solvo!

Vere, la sufikso ino apenaŭ taŭgas tie ĉi. Vortoj, kiel Antoniino, Konstantenino ktp estas terure longaj kaj plumpaj, vere ne taŭgaj por esti la nomo de ĉarma knabino. Mariino estas tute ne ebla, nerekonebla, dum Mario ĉe la italoj estas ofte uzata vira nomo. Same: Berto, Diano, Emilio, Ireneo ktp.

Ankaŭ la sufikso io, proponita de Meazzini, ne kontentigas. Antonio, Emilio, Oktavio, Viktorio, Julio estis uzataj ĝis nun kiel viraj nomoj, malfacile estus de nun uzi ilin kiel virinajn. Krome, ĉi tiu solvo devigus nin uzi la terurajn, nenaturajn vortojn: Aleksandrio (urbo!), Bertio, Renatio, Franciskio, Paŭlio, Vestio, fremdajn al ĉiu lingvo de la mondo. Cetere: prefere Vilhelmino, Franciskino, Jozefino, ol la supraj senformaj formoj.

Sed ni revenu al la vorto Marta. Ĝin naskis neceso. Marto estus ja nomo de monato, Martino ŝajnus vira nomo, Martenino estus mortomonstro. La genio de Zamenhof elektis el kvar eblaĵoj la malplej malbonan. Ni danku ĉi tiun elekton, ĉar ĝi montras al ni vojon, solvi preskaŭ tute nian problemon.

La regulo estas simpla. Ĉiu virina nomo finiĝas je a. Virinan nomon el vira ni jaras tiel, ke ĝian finaĵon ni ŝanĝas je finaĵo a.

Sed ĉi tiu regulo ja estas rompo de la Fundamenta regulo, ke ĉiu substantivo finiĝas je o. Nu, por savi la fundamentecon, ni povas fari la jenan ruzan klarigan regulon: