Навелы

Бацька з цёткай спакойна пазіралі на гэта. Такі звычай. Паруш яго, і дзіцяці не будзе шчасця ў жыцці. Я абураўся, крычаў на мужа, пагражаў пайсці дадому і нават спрабаваў сілай адабраць немаўля. Усё было дарэмна. Нянька па снезе шпарка ўцякала ад мяне, а хлопчыкава цельца рабілася фіялетавае.

Я сабраўся пайсці прэч ад гэтага быдла, калі заўважыў на дарозе з вёскі плябана, рызніка і вясковага хлопчыка-служку.

Я падбег да іх і пачаў абурацца. Плябан зусім не здзівіўся, не прыспешыў, ступаў нетаропка. Ён адказаў:

— Нічога не зробіш, пане. Такі звычай. Усе так робяць, і я не магу нічога змяніць.

— Ды ідзіце вы хоць бы хутчэй, — крыкнуў я.

Святар азваўся:

— А я не магу хутчэй.

Так ён зайшоў у рызніцу, а мы засталіся на цвінтары. Я вельмі пакутаваў ад дзіцячага ляманту — малое аж заходзілася ад марозных апёкаў.

Дзверы нарэшце расчыніліся. Мы ўвайшлі, але дзіця заставалася голае ўсю цырымонію.

Яна цягнулася доўга. Плябан — святая чарапаха — бязладна вавуліў лацінскія словы, паважна і нетаропка ступаючы па халодных плітах, а яго белы ўбор, які ён надзеў, каб у імя бязлітаснага жорсткага Бога прымусіць пруцянець ад холаду кавалачак чалавечай плоці, ледзяніў мне сэрца.

Нарэшце гэтае доўгае хрышчэнне скончылася, і нянька зноў укруціла ў доўгую коўдру змерзлага хлопчыка, які пранізліва вішчаў ад болю.

Святар сказаў мне:

— Зайдзіце, калі ласка, распісацца ў рэестры.

Я павярнуўся да садоўніка:

— А цяпер ляціце дамоў і адразу сагрэйце дзіця.

І я даў яшчэ некалькі парад, каб пазбегнуць, калі не позна, запалення лёгкіх.

Бацька паабяцаў зрабіць усё як трэба і пайшоў разам са швагеркай і нянькай. А мы з плябанам зайшлі ў рызніцу.

Калі я распісаўся, ён папрасіў пяць франкаў на выдаткі.

Я, канечне, адмовіўся, бо ўжо даваў дзесяць франкаў бацьку. Плябан гразіў парваць пасведчанне і скасаваць хрышчэнне. А я палохаў яго пракурорам рэспублікі.

Мы доўга спрачаліся, я нарэшце заплаціў.

Дома я адразу пабег глядзець, ці ўсё было ў парадку. Кінуўся да Керандэк, але бацька, швагерка і нянька яшчэ не вярнуліся.

Парадзіха самотна трэслася ад холаду ў сваім ложку, была галодная, бо суткі як не ела.

— Дзе ж, халера, яны падзеліся? — спытаў я.

Жанчына без усякага подзвігу і злосці адказала:

— Мусіць, зайшлі недзе выпіць. Такі звычай.

Тут я прыгадаў свае дзесяць франкаў, пазычаныя на царкву і прапітыя ў карчме.

Я загадаў прынесці маці булёну і добра напаліць у каміне. Занепакоены і злы, я паабяцаў сабе прагнаць гэтых нягоднікаў і са страхам падумаў пра лёс беднага хлапчаняці.

А шостай вечара яны яшчэ не вярнуліся. Загадаўшы слузе дачакацца іх, я лёг спаць. Заснуў адразу, бо сплю як сапраўдны марак. На золку мяне разбудзіў слуга, які прынёс цёплай вады галіцца.

Я спытаўся ў яго, як толькі расплюшчыў вочы:

— Што з Керандэк?

Стары вагаўся, а потым прамармытаў:

— О! Пане, ён вярнуўся апоўначы п'яны як гразь. Кермаган з нянькай таксама. Веру, што яны начавалі ў канаве, а малое памерла, яны і не заўважылі.

Я з крыкам падскочыў:

— Дзіця памерла?

— Памерла, пане. Яны паказалі яго маці Керандэк. Тая ў слёзы. І яе напаілі, каб суцешыць.

— Як гэта, напаілі?

— Так, пане. Але пра ўсё я даведаўся раніцай, толькі цяпер. Як у мужа не засталося ні гарэлкі, ні грошай, ён наліў бензіну з лямпы, што дала ім вашэці; яны выпілі на чацвярых колькі там заставалася ад літра. Ды так насцябаліся, што парадзіха цяпер ляжыць хворая.

Я паспешліва адзеўся, схапіў кій, прагнучы забіць усю гэту нелюдзь, і кінуўся да садоўніка.

Атручаная бензінам, Керандэк канала побач з сінім трупікам свайго дзіцяці.

Муж, нянька і швагерка храплі проста на зямлі.

Я быў пры жанчыне, пакуль яна апоўдні не памерла.

Стары доктар змоўк. Ён зноў узяў бутэльку, наліў сабе яшчэ, паглядзеў, як празрыстае пітво ззяе ў святле і робіцца сокам з расплаўленых тапазаў, і адным глытком каўтнуў гарачую, атрутную вадкасць.

Пераклад: Сяргей Мурашка

Звер васпана Бэлёма

Гаўраўскі дыліжанс быў гатовы да ад'езду з Крыкто; усе пасажыры сабраліся ў двары гатэля «Камэрс», які належаў Маляндэну-сыну, і чакалі, калі іх паклічуць на пасадку.

Дыліжанс — жоўтая карэта на высокіх, некалі таксама жоўтых, а цяпер амаль шэрых ад бруду колах. Пярэднія колы былі зусім невялічкія; заднія, высокія і вузкія, падпіралі касабокую буду, пузатую, як чэрава нейкага звера. Тры сівыя канякі, чые вялізныя галовы і таўшчэзныя круглыя калені адразу кідаліся ў вочы, запрэжаныя «арбалетам» — адзін конь уперадзе, два астатнія — галава ў галаву — ззаду, — мусілі цягнуць гэтую калымагу, у будове і ў выглядзе якой мелася нешта ад страшыдла. Коні, здавалася, паспелі ўжо задрамаць паперадзе дзівакаватай фуры.