Nga historia e popullit grek

Idete shkencore per periudhen Kretano-Mikene bazohen kryesisht ne te dhena arkeologjike. Germimet kane treguar se fillimi i epokes se neolitit ne Krete daton ne mijevjecarin 6-5 para Krishtit. e. Ne fillim dhe gjysmen e pare te mijevjecarit te III para Krishtit. e. ne Krete ka nje kalim nga guri ne baker, dhe me pas ne bronz. Nga fillimi i mijevjecarit te II para Krishtit. e. perfshijne strukturat me te lashta te te ashtuquajturave "pallate" ne Knossos, te cilat ishin nje kompleks kompleks dhomash ballore, punishtesh, deposh etj., te rindertuara disa here me pas. Per me teper, mbetjet e qyteteve te Kretes (ne Turqine moderne) dhe vendbanimeve i perkasin periudhave te mevonshme. Ne shekujt e mevonshem, kultura materiale e Kretes, sic deshmohet nga gjetjet e shumta te produkteve shume artistike, afreske te pastruara ne "pallate", enet, veglat e punes, etj., vazhdoi te zhvillohej. Kulmi i saj bie ne cerekun e dyte te mijevjecarit te II para Krishtit. e. Ne Gadishullin Ballkanik, duke filluar nga shekujt e pare te mijevjecarit II p.e.s. e., nen ndikimin e forte te Kretes, ne Peloponez (Mikena, Tirins, etj.) dhe ne Greqine Qendrore formohet e ashtuquajtura kultura mikene, e cila e arrin zhvillimin e saj me te madh ne kohen kur kultura ne Krete tashme po hyn. nje periudhe renieje. Bartesit e kesaj kulture, me sa duket, ishin paraardhesit e fiseve greke. Kultura e Kretes ushtron nje ndikim te caktuar edhe ne bregdetin e Azise se Vogel, ku zhvillohet e ashtuquajtura kultura trojane, me qender qytetin e Trojes. E perhapur ne te gjithe pellgun e Egjeut, kultura e Kretes fiton tipare te reja qe i dallojne monumentet e saj nga monumentet qe gjenden ne vete Krete. Kjo jep arsye per ta quajtur jo me vetem kulturen e Kretes, por kulturen Kretano-Mikene. Gjetje te vecanta te gjerave te llojeve Kretano-Mikene u gjeten ne territorin e Egjiptit, Sirise, Palestines, ne ishullin e Qipros, brigjet e Sicilise dhe Italise Jugore, Frances Jugore dhe ne brigjet e Detit te Zi. Me nje shkalle te tille te shperndarjes territoriale, kultura Kretano-Mikene, megjithate, doli te mbulohej vetem nga rrethe te kufizuara te popullsise. Qendrat e kesaj kulture bashkejetojne me forma shume me primitive te jetes materiale te pjeses me te madhe te popullsise se ketyre trevave. Krahasimi i monumenteve te Kretes me monumentet e Egjiptit dhe te vendeve te Mesopotamise sugjeron se ne mijevjecarin II p.e.s. e. Ne Krete ekzistonte nje shoqeri e sklleverve te klases. Perafersisht nga shekujt 14-13. para Krishtit e. zhvillimi i metejshem i kultures kreto-mikenase ndalet. Shperthimi i Santorin (Thira) rreth vitit 1380 coi ne faktin se kultura Kreto-Mikene ra ne kalbje, kjo ngjarje minoi besimin ne "zotat e fuqishem" ne mesin e popullsise vendase dhe shkaterroi kryesisht ekonomine e Greqise antike, Kretes, Egjiptit. . Krejt ne fund te 2-te dhe fillimit te mijevjecarit I p.e.s. e. ne fushen e kultures materiale vihet re nje lloj regresioni. Kjo per shkak te levizjeve te medha fisnore qe u shfaqen ne Ballkan.

Poezite e Homerit, krijimi i te cilave daton ne shekujt VIII-VII. para Krishtit e., jane burimi kryesor i informacionit per shoqerine greke gjate periudhes se dekompozimit te sistemit primitiv komunal dhe shfaqjes se marredhenieve skllever. Poezite perbeheshin nga kenge, secila prej te cilave mund te interpretohej vecmas, si nje histori e pavarur per nje ngjarje te vecante ne jeten e heronjve te saj. Dikush mund te imagjinoje se kengetarit-narrator (qe greket e lashte e quanin nje aed, dhe me vone nje rapsod) ne gosti i kerkohej te kendonte disa pjese (kenge) nga poezi te gjata dhe plot ngjarje. Nese gostite donin te degjonin per veprat heroike nen muret e Trojes se lashte, kengetari Lot, tingujt e citares kendonin per luften e Trojes qe shpertheu midis akenjve (greke) "te bakerruar" qe lundruan nga Greqia. ne "anijet me ane te zeza" deri ne brigjet e Azise se Vogel, ku kishte nje Troje te bukur "me mure te forta" (Ilion) dhe mbrojtes te qytetit te tyre te lindjes, luftetare te guximshem trojane.