Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

Пачатак лета. Сорак трэці год.
Грымаць расстрэлы. Вогняцца пажары.
Не змераць гора. Не злічыць нягод.
Вайна і ў тыле ворага ў разгары.

Мірон, бывалы ўжо лясны салдат,

Нярэдка ў прыклад ставіцца атраду.
Адно душу гняце, што з пэўных дат
На стрэчах з Волькаю не стала ладу.

Чагось замкнулася ў сабе яна —

Ды так, што цяжка выцягнуць і слова.
Маўчыць і плача. Мучае віна?
Ці душыць крыўда? Ці з суроку злога?

Мірон здагадваецца: зніклы брат –

Таму прычына. I нічога болей. Якуб...
Відаць, зламаўся небарак.
На волю выйшаў, а жыве няволяй.

Сказала ж Волька ў тую ноч яшчэ:

«Ён павукоў баіцца...» Страх у фібрах
Сядзіць... I ён нікуды не ўцячэ
Сам ад сябе, ад дум сваіх няхітрых.

Страх зараз кожнаму гразіць бядой.

Трымцяць вяскоўцы: не дай Бог аблава!..
I усё ж настрой ужо ў людзей не той,
Што год назад быў, і паўгода нават

Мацней адчуў і ўверыўся народ,

Што вызваленне ўжо не за гарамі.
А ў зоне партызанскі «агітпроп»
Ужо й канцэрты ладзіць вечарамі.

На сцэне з дошак - каб было відно –

«Артысты» і пяюць і дэкламуюць.
З дарослымі і дзеці заадно
Іх слухаюць; малыя не сумуюць.

I сёння вось такі канцэрт ідзе,

На адвячорку, у Пушчанскай Ліпе.
Дзяцюк з гармонікам і рэй вядзе,
I сам іскрыстыя куплеты сыпе.

А р т ы с т

Сербіяначка-цыгынычка,
Не стой на вуліцы:
Наша вуліца - паляначка,
Што ў лесе туліцца.

Ах, сербіянка-партызанка,

Ты сваім не здрадзіла.
Ах, раскажы нам, сербіянка,
Дзе мілога страціла?

У натоўп слухачоў урываецца, з перакошаным ад гневу тварам, Ванёк.

В а н ёк

Спыніць! Спыніць і разыйсціся ўсім!
Замры, музыка! Скончаны забавы!

Г а л а с ы

Ён што - напіўся? Што такое з ім?

В а н ё к

Мірон! Сюды бягом, ваяка бравы!

Да Ванька з натоўпу прабіваецца Мірон.

Што - весялішся тут, такую маць?!

А бацька з маткай дзе твае? Не знаеш?
Там, дзе й мае! На ямішчы ляжаць!
Забітыя ляжаць! Вось - сведку маеш!

М і р о н

Дзед Юлісь? Што... ты гэта бачыў сам?

Ю л і с ь

Так, дзеткі, бачыў... Сёння раніцою...
Іх завялі на ямішча і там —
Усіх... Яго й тваіх... Адной чаргою...
А нас сагналі каля школы ў гурт,
I старшы, рамянямі ўперазаны,
Сказаў, што будзе кожнаму капут,
Калі з сям'і хто пойдзе ў партызаны...
А мне ён загадаў, той старшы, каб
Я закапаў іх... У кар'еры гэным...

В а н ё к

Мірон! Па конях — і хутчэй у штаб!
Да камандзіра! Хай дазвол дае пам!
Ідуць да прывязаных коней.

М і р о н

Так, трэба ўзяць на Слабаду дазвол,
Каб пахаваць па-людску, развітацца.
Дык вось чаму я быў як сам не свой, -
Душою чуў, што нешта мусіць стацца...

В а н ё к

Ну беражыцеся! Пачнём грымець
I мы ў адказ! I ў вас ёсць таты-мамы!
Раз і этак - кроў за кроў і смерць за смерць!
I вашых кінем у кар'ер той самы!
Не, гадаўё! За смерць бацькоў маіх -
Я буду помсціць так, каб волас дыбам!
Да трэцяга калена выб'ю ўсіх!
I котлішчы пушчу з агнём і дымам!..