Пасля Жыццё

варыў, як і ўсе ў горадзе, на расейскай, як гэты вучоны-нацыяналіст зьбіраецца ўсіх перавучыць назад, па-вяско-ваму. Не, на тое Ступак быў нязгодны. Хай ужо вясковыя бацькі дагаворваюць свой век, як умеюць, ён жа застанецца пры гарадской мове. Як начальства. Як усе навакол. Зноў жа мітынговыя пагрозы камуністам, наменклатуршчыкам ды кадэбістам. Якраз перад тым Ступака прынялі ў пар-тыю, зьявіліся нейкія магчымасьці, і ён сьвядома прагала-саваў за міліцыянта, таксама камуніста. Праўда, тады сла-бенька паспадзяваўшыся, што, можа, таго яшчэ і не выбе-руць. Ды во выбралі − на сваю галаву.

Недзе на сярэдзіне лета, як яго асабліва дапякла нэндза, удумаў зьезьдзіць на вёску да бацькі. Якраз у той бок ехаў на сваім «Запарожцы» сусед Плешка, узяўся падвезьці. Вы-ехалі раненька, па халадку, на вуліцах яшчэ было вольна ад аўтамабіляў, Плешкаў «Запарожац» ня-звыкла стракатаў рухавіком, здавалася, вось-вось пойдзе ў разнос і разваліц-ца. Але не разваліўся, порстка каціў па шашы. За гарадской рысай на раздарожжы ўперліся ў шлагбаум ДАІ − праверка дакументаў, усё роўна, як калісьці ў Афгане. Але там ішла вайна, а тут… Пахмурыя з бессані хлопцы ў камуфляжы з аўтаматамі на грудзях прыдзірліва агле-дзелі Плешкавы правы, зазірнулі ў салон і ў багажнік наперадзе. Плешка нечакана для свайго ўзросту і, пэўна, насуперак характару пачаў лісьліва лепятаць штось, бы падлізвацца, нібы быў вінаваты. Ступак жа адчуваў толькі злосьць, калі гэтыя ма-лакасосы прыдзірліва, з-пад ілба азі-ралі яго, запасьніка-афганца, узнагароджанага баявым ордэнам. Хто яны такія? Ці стрэльнулі яны хоць раз з тых аўтаматаў па жывым ча-лавеку, раздражнёна думаў ён.

Пасьля, ужо на дарозе, мабыць разьмякшы на КПП, Плешка пачаў скардзіцца, як цяжка жыць. На сваю працоў-

ную пенсію трэба яшчэ ўтрымліваць і дачку з унукамі, якая два гады нідзе не працуе. На старасьці год замест таго, каб забіваць у даміно ці сядзець з вудай над рэчкай, ён змуша-ны рамантаваць чужыя машыны, адбіваць пальцы на кузаў-ным рамоньце. Але ўсё нейкі рубель на прыварак для дачкі і ўнукаў. Зрэшты, у гэтым сэньсе Плешка ня быў выклю-чэньнем, цяпер шмат маладых жыло на жабрацкія пенсіі бацькоў. Ступак, едучы ў вёску, таксама меў спадзеў чым-небудзь пажывіцца ад бацькі. Ён расслаблена сядзеў побач з засяроджаным на дарозе Плешкам і, як той змоўк, пачаў гаварыць сам. Карцела пагаварыць, расказаць пра сваё на-балелае. Там ля гаражоў, гэтаму Плешку не было калі слу-хаць, тут жа нідзе ня дзенецца, будзе слухаць, − думаў Сту-пак.

− Кажу ім там, у ваенкамаце, што я ня сам туды напрасіў-ся, мяне паслалі выконваць інтэрнацыянальны доўг, а што мне за гэтае выкананьне?

− Лепш бы ты яго не выконваў, − ня надта ласкава за-значыў Плешка.

− Як гэта − не выконваў?

− А так. Болей карысьці было б.

− Каму карысьці? − чагось ня мог зразумець Ступак. − Каб ня мы, душманы захапілі б Афган.

− А чаго ім захопліваць? Ён і так іх.

− А амерыканцы? Яны б жыва селі на нашыя межы.

− I хай бы сядзелі. Нам што да таго?

− Ну, знаеш! − пачаў гарачыцца Ступак. Яму было не зра-зумела пярэчаньне суседа, з такім ён яшчэ не спатыкаўся.

− Во цяпер гэта Чачня,− спакойна працягваў Плешка. −

У Афгане інтэрнацыяналісты, у Чачні − федэралы. А ўсё на-шая моладзь гіне. Навошта яе гробіць? − разважаў Плешка, разьехаўшыся з трактарам, які валок за сабой віхлясты прычэп.

− У Чачню нашых не пасылаюць. А то б я, мусіць, зьехаў,− сказаў Ступак. − Ад жызьні такой.

− Ну і дурань! − проста адгукнуўся Плешка. − У Афгане не навучыўся?

Называецца, пагаварылі, − падумаў Ступак. Гэты пенсіянер Плешка меркаваў дужа па-свойску, маладзей-шыя ўсё ж былі інакшай думкі − што значыць розныя пака-леньні. Хаця Плешку што − ён атрымлівае пенсію, а што і дзе атрымае Ступак?

Ён добра выпіў тады ў бацькі, які жыў бабылём у край-няй ад лесу хаціне. Ды і ўсяго ў вёсцы засталіся чатыры ха-ты, у якіх ліпелі адзінокія старыя. Каровы ў бацькі даўно не было, не было нават курыцы. Ды і навошта? У двары за плотам расло некалькі баразён бульбы, хлеб прывозілі ў суседнюю вёску, давалі па дзьве буханкі на тыдзень, ста-рому хапала. I ён ня скардзіўся. Як прыехаў сын, схадзіў да суседа Петрака, прынёс бутэльку самагонкі, затым пры-клыпаў і сам сьсівелы сагнуты Пятрок. Старыя, нямоглыя, аднак, няблага выпілі з маладым, не спыняючы сваёй ня ду-жа разумнай старэчай балбатні, калі кожны цягнуў сваё, ня слухаючы іншага. Бацька захацеў, мусіць, пахваліцца пе-рад суседам і папытаўся ў сына, за што яму далі ордэн, такі ж самы, які і ён атрымаў у партызанку − «Чырвонай зоркі». Ступак без асаблівага ажыўленьня пачаў распавядаць.

− Ды пад Кандагарам было. Ехалі на маршы з батальё-нам Краўцова, толькі калона ўцягнулася ў «зялёнку», ну ду-хі і пачалі лупіць. Пярэдні БТР адразу палыхнуў, загарэўся,