Перакат

О, я да скону буду ганарыцца тым, што музыку маю слухаў і сам кароль! Але гэта было пасля; а да таго не раз наведваўся ў касцёл яго міласць, пан рэктар, пытаўся пра мае поспехі і ласкава гаварыў, што адчуваю я бажэсцвенныя сферы музыкі, многае мне падуладна, але прарываецца ў маіх тварэннях нешта халопскае, мірское. Я і сам разумеў, што вінаваты, але ж адчуваў, што яны таксама ўдзень і ўначы гучаць ува мне, плачуць і лашчаць… Яны, песні маёй маці…

А днём сядзеш за арган — скрозь магутныя гукі гімна, харала, фугі нячутна прарастаюць, як першае жыта скрозь цвёрдую скарынку зямлі, падслуханыя ў сне «Ой рана на Йвана», «На лузе каліна чырвононькая…». Сам не разумеў, калі пальцы пачыналі слухацца не нотных значкоў, а гукаў тых далёкіх, і вось ужо несліся яны па ўсяму касцёлу, і быццам душа мая таксама ўзнімалася ўвысь.

Можа, ад таго я і не стаў панам, не паддаўся празе багацця і раскошы, не пераўвасобіўся ў аднаго з тых, хто прыходзіць слухаць маю ігру. Меў бы, калі б хацеў, многа грошай — але навошта мне яны? Не так і многа трэба чалавеку для шчасця, голым прыйшоў ён у гэты свет — такім і вернецца назад, ва ўлонне зямлі.

Ёсць у мяне мая работа, і шмат напісаў за сваё жыццё касцельных гімнаў, харалаў, мес. Іх іграюць у касцёлах, яны, запісаныя на паперу, пералятаюць межы каралеўства.

Але ёсць яшчэ тыя, пра якія не ведае ніхто. Запісаныя яны ў тоненькі сшытак, які хаваю кожны раз, калі выходжу з дому. Іх складаю ўпотай, на старэнькай фісгармоніі, якую паставіў у цесным пакойчыку. А хто прачытае іх, хто прайграе — не ведаю. Няма вакол нікога, каму мог бы даверыць іх, бо харалы гэтыя пра зямлю маю, пра мае Азяроды, пра народ, забіты і забыты богам, народ, які не мае нават свайго імя…

Толькі мой Мацэліус слухае яе.

Саромеюся я гэтай музыкі свае і гапаруся ёю. Хаваю ад усіх — і гатовы аддаць першаму, у кім яна адгукнецца маім болем; удзячны за ўсе яго міласці, майму духоўнаму настаўніку — і ненавіджу яго часам да звону ў скронях.

I так жыву, раздвойваюся на часткі. Іграю тое, за што атрымліваго почасці і славу, а пасля службы спяшаюся хутчэй на ўскраіну Вільні. Спапяляючая, шалёная радасць авалодвае сэрцам, калі саджуся за свой інструмент, калі пакойчык мой напаўняецца гукамі забытых песняў… вечнымі гукамі песняў маёй маці…