Планета малпаў (на белорусском языке)

Я зноў застаўся ў клетцы сам-насам з Новаю. Мы паелi. Гарылы пайшлi, патушыўшы за сабою ўсе лямпы, апрача начнiка над дзвярыма, ад якога лiлося цьмянае святло. Я глядзеў на Нову, раздумваючы пра ўсё, што зведаў за гэты дзень. Нова, натуральна, ненавiдзела Зiру, i мае гамонкi з шымпанзэ раз'юшвалi яе. Спачатку яна як магла выказвала сваю незадаволенасць, спрабуючы перашкодзiць нам: станавiлася памiж мною i Зiраю, скакала па клетцы, вырывала з падсцiлкi пучкi саломы i кiдала iх у галаву разводнiцы. Каб утаймаваць яе, я быў вымушаны выкарыстаць сiлу. Атрымаўшы ад мяне некалькi звонкiх плескачоў, Нова нарэшце супакоiлася. Я дазволiў сабе такi недалiкатны жэст мiжволi i пазней шмат з-за гэтага перажываў, аднак Нова, здавалася, не сердавала зусiм.

Разумовае напружанне, якога вымагалi ад мяне тэорыi эвалюцыi, распрацаваныя малпамi, забрала ў мяне ўсю сiлу. Так што я быў толькi рады, калi ўбачыў, што, наблiзiўшыся, Нова пачала лашчыць мяне. Ласкi яе былi паўчалавечыя, паўжывёльныя: за ўвесь гэты час, пераймаючы адно аднаго, мы вынайшлi спосаб любоўных гульняў, якi ўвабраў у сябе часткова звычаi цывiлiзаваных зямлян i дзiкуноў Сароры.

Раздзел III

Для мяне гэта быў асаблiвы дзень. Паддаўшыся нарэшце маiм просьбам, Зiра згадзiлася вывесцi мяне з Iнстытута вышэйшай фiзiялогii - так называлася нашая ўстанова - на прагулку па горадзе.

Яна рашылася на гэта пасля доўгiх ваганняў. Спатрэбiлася багата часу, каб яна прывыкла лiчыць мяне разумнай iстотаю. Пакуль яна заставалася са мною, ёй гэта было няцяжка, але потым Зiру зноў адольвалi сумненнi. Паспрабуйце ўявiць сябе на яе месцы! Мае расказы пра людзей, а галоўнае, пра малпаў Зямлi абурылi яе - iнакш i быць не магло. Пазней Зiра прызналася, што доўгi час ёй больш хацелася бачыць ува мне чараўнiка цi шарлатана, абы толькi не прызнаваць прыведзеныя мною факты. Аднак пад нацiскам шматлiкiх удакладненняў i доказаў яна канчаткова паверыла ў мяне i нават пачала абдумваць планы майго вызвалення, справы, дарэчы, зусiм не простай, як яна мне растлумачыла. А пакуль што яна прыйшла за мною неўзабаве пасля поўдня, каб вывесцi мяне на шпацыр.

Пры адной толькi думцы, што я зноў убачу неба над галавою, сэрца маё так i закалацiлася, але я прыкметна астыў, калi ўбачыў, што Зiра збiраецца весцi мяне на ланцужку. Гарылы выцягнулi мяне з клеткi, бразнуўшы дзвярыма перад носам у Новы, i надзелi мне на шыю скураны ашыйнiк з прымацаваным да яго надзейным ланцугом. Зiра схапiла свабодны канец ланцуга i павяла мяне да выйсця пад улюлюканне Новы, якое раздзiрала мне душу. Ахоплены жалем, я пачаў супакойваць яе сяброўскiмi жэстамi, але, заўважыўшы гэта, шымпанзэ засердавала i, надта не цырымонячыся, тузанула за ланцуг. З тае пары як Зiра ўпэўнiлася, што ў мяне малпiн розум, мая сувязь з гэтай дзяўчынаю шакiравала яе.

Але калi мы засталiся адны ў паўцёмным пустым калiдоры, яе дурны настрой прайшоў.

- Напэўна, людзi Зямлi не прывыклi, - спыталася яна, смеючыся, - каб iх вось так прагульвала на павадку малпа?

Я запэўнiў яе, што ў нас такога не ўбачыш. Папрасiўшы прабачэння, Зiра растлумачыла, што некаторых прыручаных людзей можна вадзiць па вулiцах, не баючыся скандалу, але будзе спакайней, калi я застануся на ланцугу. Пазней, калi яна пераканаецца ў маёй паслухмянасцi, я, магчыма, змагу прагульвацца з ёю i без ланцуга.

Потым яна забылася, хто я такi - з Зiраю гэта здаралася, - i засыпала мяне iдыёцкiмi настаўленнямi:

- Не надумайся толькi кiдацца на мiнакоў або скалiць зубы... I божа цябе баранi падрапаць якое-небудзь даверлiвае дзiця, калi яно захоча пагладзiць цябе. Я не надзела табе наморднiк, аднак...

Але тут Зiра з рогатам спынiлася.

- О, прабач мне, прабач! - усклiкнула яна. - Я ўвесь час забываюся, што ты разумны, як малпа...

Яна па-сяброўску паляпала мяне па плячы, просячы прабачэння. Яе весялосць прыцiшыла злосць, якая пачала ўжо закiпаць ува мне. Мне заўсёды было прыемна чуць, як смяялася Зiра. Згадваючы Нову, якая ўсё яшчэ не магла выказваць гэтак сваю радасць, я толькi ўздыхаў. Неўзабаве весялосць шымпанзэ перадалася i мне. У паўзмроку калiдора рысы Зiры былi амаль нябачныя - я бачыў толькi яе белую пысачку. Зiра надзела яркую сукенку, а на галаву нацягнула студэнцкi каўпачок, якi закрываў яе вушы. На iмгненне я нават забыўся, што гэта малпа, i ўзяў яе пад руку. Гэта здалося ёй натуральным, i яна не запярэчыла. Так, прыцiснуўшыся адно да аднаго, мы прайшлi некалькi метраў. Але ў канцы калiдора было бакавое акно, i, спынiўшыся перад iм, Зiра жыва вызвалiла руку i адштурхнула мяне. Пасур'ёзнеўшы, яна нацягнула ланцуг.

- Ты не павiнен гэтага рабiць, - сумна сказала яна. - Па-першае, я заручаная i...

- Ты заручаная?!

Недарэчнасць гэтай заўвагi, зробленай у сувязi з маiм нявiнным сяброўскiм жэстам, мы адчулi адначасна. Пысачка ў Зiры паружавела, i яна паправiлася: