Пра вандроўкi вечныя i пра Зямлю (на белорусском языке)

Стары чытаў, пакуль не ахрып, за iм чытаў Боўлтан, потым астатнiя - да глыбокай ночы, калi апарат перастаў пiсаць i ўсе зразумелi, што Том ужо ў пасцелi, там, у ракеце, якая ляцiць на Марс... мабыць, ён яшчэ не спiць, не, яшчэ доўга ён не засне, так i будзе ляжаць без сну, быццам хлапчук напярэдаднi адкрыцця цырка: яму ўсё не верыцца, што ўжо збудаваны вялiзны, чорны, увесь аздоблены каштоўнымi камянямi балаган, i паказ пачынаецца, i дзесяць мiльярдаў зiхатлiвых акрабатаў гайдаюцца на туга напятых дратах, на нябачных трапецыях Прасторы.

- Ну вось! - выдыхнуў стары, беражлiва адкладваючы апошнiя старонкi першага раздзела. - Што вы пра гэта скажаце, Боўлтан?

- Гэта добра.

- Якое там добра! - загарланiў Фiлд. - Гэта цудоўна! Прачытайце яшчэ раз, сядзьце i прачытайце яшчэ раз, каб вас чорт забраў!

Так яно i iшло, дзень пры днi, па дзесяць гадзiн запар. На падлозе расла куча жаўтаватай спiсанай паперы - за тыдзень яна зрабiлася вялiзнай, за два тыднi - не ведаеш, як яе i назваць, пад канец месяца - i ўявiць немагчыма.

- Вы толькi паслухайце! - крычаў стары i чытаў уголас.

- А што?! - гаварыў ён.

- А вось яшчэ раздзел, Боўлтан, а вось аповесць, яна толькi што перададзена, называецца "Касмiчная вайна", цэлая аповесць пра тое, як яно ваяваць у космасе. Ён размаўляў з рознымi людзьмi, распытваў салдат, афiцэраў, ветэранаў Прасторы. I пра ўсё напiсаў. А вось яшчэ раздзел, называецца "Доўгая поўнач", а гэты - пра тое, як мурыны засялiлi Марс, а во нарыс - партрэт марсiянiна, яму проста цаны няма!

Боўлтан адкашляўся.

- Мiстэр Фiлд...

- Пасля, пасля, не перашкаджайце.

- Кепскiя навiны, сэр.

Фiлд ускiнуў сiвую галаву.

- Што такое? Што-небудзь з Элементам Часу?

- Перадайце Вулфу, няхай спяшаецца, - лагодна прамовiў Боўлтан. - Магчыма, на гэтым тыднi сувязь з Мiнулым абарвецца.

- Я дам вам яшчэ мiльён даляраў, толькi падтрымлiвайце яе.

- Справа не ў грошах, мiстэр Фiлд. Цяпер усё залежыць ад сама звычайнай фiзiкi. Я зраблю ўсё, што ў маiх сiлах. Але вы яго папярэдзьце на ўсякi выпадак.

Стары скурчыўся ў крэсле, зрабiўся зусiм маленькi.

- Няўжо вы зараз адбераце яго ў мяне? Ён так цудоўна працуе! Каб вы толькi бачылi, якiя эскiзы ён перадаў усяго гадзiну назад - апавяданнi, накiды. Во, во - гэта пра касмiчныя плынi, а гэта пра метэарыты. А вось пачатак аповесцi пад назвай "Пушынка i полымя"...

- Нiчога не зробiш...

- Але калi мы зараз страцiм яго, можа, вы здолееце даставiць яго сюды яшчэ раз?

- Бязмернае ўмяшанне ў Мiнулае занадта небяспечна.

Стары быццам акамянеў.

- Тады вось што. Зрабiце так, каб Вулф не трацiў часу на ваджанiну з алоўкам i паперай - няхай друкуе на машынцы або дыктуе, адным словам, паклапацiцеся пра якую-небудзь механiзацыю. Абавязкова!

Апарат стракатаў не ведаючы стомы - за поўнач i пасля да свiтання i ўвесь дзень без перадыху. Стары правёў бяссонную ноч; толькi ён змружыць павекi, як апарат зноў ажывае - i ён страпянецца, i зноў касмiчныя прасторы, i вандроўкi, i неабсяжнасць быцця плывуць да яго, пераўтвораныя думкай другога чалавека.

"...бязмежныя зорныя лугi космасу..."

Апарат запнуўся, уздрыгнуў.

- Давай, Том! Пакажы iм!

Стары застыў у чаканнi.

Зазванiў тэлефон.

Голас Боўлтана:

- Мы болей не можам падтрымлiваць сувязь, мiстэр Фiлд. Яшчэ хвiлiна - i кантакт Часу сыдзе на нiшто.

- Зрабiце што-небудзь!

- Не магу.

Тэлетайп уздрыгнуў. Быццам зачараваны, пахаладзелы ад жаху, стары сачыў, як складваюцца чорныя радкi:

"..марсiянскiя гарады - дзiвосныя, непраўдападобныя, быццам камянi, што знесены з горных вяршынь нейкай iмклiвай, неверагоднай лавiнай i застылi нарэшце зiхатлiвымi россыпамi..."

- Том! - крыкнуў стары.

- Усё, - прагучаў у слухаўцы голас Боўлтана.

Тэлетайп памарудзiў, адстукаў яшчэ слова i змоўк.

- Том!!! - у роспачы закрычаў Фiлд.

Ён пачаў трэсцi тэлетайп.

- Дарма, - сказаў голас у слухаўцы. - Ён знiк. Я адключаю Машыну Часу.

- Не-не! Пачакайце!

- Але ж...

- Чулi, што я сказаў? Пачакайце выключаць! Магчыма, ён яшчэ тут.

- Яго больш няма. Гэта дарма, энергiя трацiцца марна.

- Няхай сабе трацiцца!

Фiлд шпурнуў слухаўку.

I павярнуўся да тэлетайпа, вярнуўся да незакончанага сказа.

- Ды ну, Том, не могуць яны вось так ад цябе адкараскацца, не паддавайся, сынку, ану, давай далей! Дакажы iм, Том, ты ж малайчына, ты большы, чым Час i Прастора i ўсе гэтыя праклятыя механiзмы, ты маеш такую сiлу, такую жалезную волю. Том, дакажы iм усiм, не давай адсылаць цябе назад!

Пстрыкнуў клавiш тэлетайпа.

- Том, гэта ты?! - сам не свой ад здзiўлення замармытаў стары. - Ты яшчэ можаш пiсаць? Пiшы, Том, не здавайся, пакуль ты не апусцiў рукi, цябе не могуць адаслаць назад, не могуць!!!

"У", - стукнула машына.

- Яшчэ, Том, яшчэ!

"Дыханнi", - адстукала яна.

- Ну, ну?!

"Марса", - надрукавала машына i спынiлася. Кароткая цiшыня. Шчаўчок. I машына пачала зноў, з новага радка:

"У дыханнi Марса адчуваеш водар карыцы i халодных рэзка пахучых вятроў, тых вятроў, што ўзнiмаюць лятучы пыл, i абмываюць нятленныя косцi, i прыносяць пылок даўным-даўно адцвiлых кветак..."

- Том, ты яшчэ жывы!