Quo Vadis

Hrudzi złydnia-pakutnika ŭzdryhalisia ad płaču, razdzirajučaha dušu da dna, a Pavał ahartaŭ jaho, apanoŭvaŭ i vioŭ, jak vajar pałonnaha. Praz chvilinu adzyvajecca znoŭ: — Chadzi za mnoju, a ja ciabie zaviadu da Jaho. Dziela jakoje ž druhoje patreby ja prychodziŭ by da ciabie? Adyž Jon zahadaŭ mnie zbirać dušy ludskija ŭ imia lubovi, dyk spaŭniaju słužbu Jamu. Dumaješ, što znienavidžany, a ja zaručaju tabie, što Jon ciabie miłuje. Hlań na mianie! Pakul nie mieŭ Jaho ŭ sercy, ja ničoha nie mieŭ, akramia złosci, što žyła ŭ majim nutry, a ciapier Jahonaja luboŭ mnie daražej ajca j maci, daražej bahaccia j panavannia. U Jaho adnaho prytulišča, Jon adzin pryjmie tvoj žal, uzhlanie na tvajo biazdołle, zdymie tryvohu z ciabie i prytulić da Siabie.

Tak tałkujučy, pryvioŭ jaho da fantanu, srebny strumień jakoha pałyskavaŭ zdalok u miesiačnym sviatle. Naŭkoła panavała pustka j cišynia, bo niavolnickaja słužba apratała ŭžo tut abvuhlenyja słupy i trupy pakutnikaŭ.

Chiłon kinuŭsia z stohnam na kaleni i, zakryŭšy tvar dałoniami, stajaŭ jak skamianieły, a Pavał padniaŭ abličča da zoraŭ i pačaŭ malicca.

— Boža, uzhlań na hetaha niebaraku, na žal jahony, na slozy j pakuty!

Boža miłaserny, jaki kroŭ praliŭ za našyja viny, praz pakutu Tvaju, praz smierć i ŭvaskresiennie, adpusci jamu!

Zamoŭk i doŭha jašče paziraŭ na zory, molačysia. Naraz z-pad jahonych stopaŭ adzyvajecca padobnaje da jahonaha malennie: — Chryscie!.. Chryscie!.. Adpusci mnie!..

U toj čas Pavał padyjšoŭ da vadalivu i, nabraŭšy vady ŭ pryharščy, viarnuŭsia da pakutnika: — Chiłon, chryšču ciabie ŭ imia Ajca i Syna i Ducha Sviatoha!

Chiłon padniaŭ hołaŭ, razvioŭ ruki i stajaŭ biez ruchu. Miesiac poŭnym sviatłom azaraŭ jahonyja zbialełyja vałasy dy bieły, nieparušny, skamianieły, by miortvy, tvar. Chviliny płyli adna za druhoju; u vialikich ptušarniach, u vaharodach Damicyja, piajali pieŭni, a jon usio šče stajaŭ na kaleniach, padobny da nadhrobnaj statuji. Urešcie aprytomnieŭ, ustaŭ i, zviarnuŭšysia da Apostała, pytaje: — Što rabić pierad smierciu, nastaŭniku?

Pavał taksama schamianuŭsia z zadumy pra tuju biazmiernuju mahutnasć, pakonvajučuju nat takija dušy, jak henaha hreka, adkazaŭ: — Spadziavajsia i davaj sviedčannie praŭdzie!

Pasla vyjšli razam. La aharodnaje bramy Apostał jašče raz pabahasłaviŭ starca i razvitalisia, bo damahaŭsia hetaha sam Chiłon, pradbačvajučy, što pasla ŭsiaho, što zdaryłasia, cezar i Tyhelin zahadajuć jaho złavić.

I praŭda. Viarnuŭšysia damoŭ, zastaŭ užo tam pretoryjan, jakija schapili jaho i pad kiraŭnictvam Scevinusa zaviali na Pałatyn.

Cezar pajšoŭ užo spać, ale Tyhelin čakaŭ i, ubačyŭšy niaščasnaha hreka, pryvitaŭ jaho z minaju spakojnaju, ale złaviesnaju: — Ty dapusciŭsia prastupku abrazy majestatu, — kaža jamu, — i kara nie minie ciabie. Ale kali ŭzaŭtra ahałosiš u amfiteatry, što ty byŭ pjany abo nieprytomny, i što spryčynicielami pažaru byli chryscijanie, kara tvaja abmiažujecca da rozah i vyhnannia.

— Nie mahu! — adkazaŭ cicha Chiłon.

A Tyhelin padyjšoŭ da jaho pavolnym krokam i hołasam taksama prycišnym, ale žudasnym, spytaŭ: — Jak heta nie možaš, hrecki sabača! Abo ž ty nie byŭ pjany dy ci ž nie viedaješ, što ciabie čakaje? Hlań vuń dzie!

Heta kažučy, pakazaŭ na kutok atryjuma, u jakim vobak doŭhaje draŭlanaje łavy stajała ŭ pociemku čatyroch trackich niavolnikaŭ z učkurami j abcuhami ŭ rukach. A Chiłon adkazvaje: — Nie mahu, spadaru!

Tyhelina pačała razbirać zakatnaja złosć, ale paŭstrymaŭsia šče.

— Bačyŭ, — pytaje, — jak pamirajuć chryscijanie? Ci j ty taho chočaš?

Starac padniaŭ zbialełaje abličča; praz chvilinu varušyŭ vusnami, pasla adkazvaje: — I ja vieru ŭ Chrysta!..

Tyhelin zirnuŭ na jaho, zdziŭleny: — Ty ašaleŭ, sabaka, zusim!

I nahła ŭskipiełaja ŭ hrudziach jahonych lutasć parvała zastaŭki. Padskočyŭšy da Chiłona, schapiŭ jaho abiedzviuma rukami za baradu, zvaliŭ na ziamlu i pačaŭ taptać, paŭtarajučy zapienienymi vusnami: — Adkličaš?! Abviesciš?!

— Nie mahu! — adkazvaje jamu z ziamli Chiłon.

— Na pakuty jaho!

Traki schapili starca i pałažyli jaho na łavie, pasla, pryviazaŭšy učkurami, pačali sciskać abcuhami jahonyja chudyja kosci. A jon padčas pryviazvannia całavaŭ z pakoraju ichnija ruki, a potym zapluščyŭ vočy i vyhladaŭ, by miortvy. Žyŭ adnak, bo kali Tyhelin nahnuŭsia da jaho i spytaŭ šče raz: «Adkličaš?» — zbialełyja vusny jahonyja pavarušylisia i cicha vyšaptali: — Nie… mahu!..

Tyhelin zahadaŭ pierarvać pakutvannie i davaj biehać tudy-siudy pa atryjumie z vułkaničnaju lutasciu, ale i biazradnasciu. U kancy pryjšła jamu ŭ hołaŭ, musić, niejkaja novaja dumka, bo zviarnuŭsia da trakaŭ i zahadaŭ: — Vyrvać jamu jazyk!

LXIII