Quo Vadis

S. 227: Eschiłos (525–456 hh. pierad n. e.) — vialiki hrecki dramaturh, zasnavalnik kłasičnaj hreckaj dramaturhiji. Prakuratar — u časiny impieryi dziaržaŭnaja asoba, što kiravała pravincyjaj. Areopah — schod starejšyn, haradskaja rada.

S. 228: …budziem, by toj Demakryt… — Jak paviedamlajuć antyčnyja aŭtary, hrecki filozaf-atamist Demakryt (460–371 hh. pierad n. e.) nie moh biez smiechu hladzieć na roznyja drobiazi, što hetak kłapociać i vabiać ludziej.

…by Amonski Joviš… — U časiny impieryi jehipski boh sonca Amon časta atojesamlivaŭsia z Jovišam i šanavaŭsia sukupna z im.

S. 233: …zakachany, jak Trojił u Kresydzie… — U hreckaj mifałohiji Trojił byŭ trajanskim pryncam, synam Pryjama (abo Apałona); siužet pra kachannie Trojiła i Kresydy zjaviŭsia tolki ŭ siaredniavieččy, a ŭ antyčnaj litaratury nie sustrakajecca; tut Siankievič dapuskaje anachranizm.

S. 234: Eŭterpa — muza liryčnaj paeziji.

S. 235: Ardeja — kalabiarežny horad u 40 km na poŭdzień ad Ryma. Boviła i Ustrynum — miastečki na Apijskaj darozie blizu Ryma.

S. 237: Sabinskija hory — horny masiŭ na paŭnočny ŭschod ad Ryma.

S. 239: …ad časaŭ Brenna… — Brenn vierchavodziŭ hałami, jakija ŭ 390 abo 387 h. pierad n. e. zachapili j spalili Rym.

S. 241: Porta Tryhienija — Tryhienijskaja brama la paŭdniovaha schiła Avientyna. Bone Dea — Dobraja Bahinia, staražytnaje rymskaje bostva ŭradlivasci j dastatku. Ručaj Merkura — na Apijskaj darozie krynička pierad Kapenskaj bramaju.

S. 242: Što ž horšaje moh zrabić dla Rymu Mitrydat… — Majecca na ŭvazie Mitrydat VI Jeŭpator (111 — 63 hh. pierad n. e.), vaładar Ponta, dziaržavy na paŭdniova-ŭschodnim uzbiarežžy Čornaha mora, nieprymirymy vorah Ryma.

S. 243: Naŭmachija Aŭhusta — štučnaje voziera za Tybram, zładžanaje na zahad Aŭhusta dla «vialikaj hulni ŭ marski boj». Usia atoka ŭ ahni! — tak zvany vostraŭ (atoka) Eskułapa na Tybry, nasuprać Kapitolu; miesca, dzie znachodziłasia sviatynia Eskułapa (Asklepijosa), spałučałasia z bierahami Tybru cieraz masty Fabrycyja i Cesta, jakija zachavalisia da našaha času.

S. 244: Katechumien — čałaviek, jaki rychtujecca da pryniaccia chrostu. Vatykanski ŭzhorak — za Tybram, na paŭnočny zachad ad Ryma.

S. 245: Kadetanskaje pole — za Tybram, la Vatykanskaha ŭzhorka. …by saročka Nesusava… — Jak raspaviadaje mif, kientaŭr Nesus, viadomy svajoj padstupnasciu, pakvapiŭsia na žonku Hierakła Dejaniru i… naparoŭsia na mužyka. Kab adpomscić Hierakłu, pierad smierciu Nesus prapanoŭvaje Dejaniry svaju kroŭ, jakaja nibyta dapamoža žančynie zachavać kachannie Hierakła. Pazniej Dejanira skarystała paradu Nesusa i prasyčyła jahonaj kryvioju Hierakłaŭ chiton; kali kroŭ taja pieratvaryłasia ŭ atrutu, Hierakł spaznaŭ žudasnyja pakuty, a potym i smierć.

S. 246: …bahaty budzieš, jak Midas… — Mifičny ŭładar Fryhiji Midas atrymaŭ ad Dyjanisa zdolnasć pieraŭtvarać u zołata ŭsio, čaho datkniecca.

S. 247: …Rym…azaraŭ usiu Kampańiu… — Tut niedakładnasć: pažar Ryma, peŭna, dobra było vidać u samim Łacyi, ale nie ŭ Kampańi, jakaja znachodziłasia ad Ryma jak najmienš u 140 km.

S. 248: Amfiteatr Fłavijana — tak zvany Kalizej, budaŭnictva jakoha zavieršana ŭ 80 h., davaŭ miejscy zvyš 50 tysiačam čałaviek. Livija — žonka cezara Aŭhusta. Lucyna — rymskaja bahinia naradžennia dziaciej, padčas atojesamlivałasia z Junonaj. Jehova (vytvorn. ad Jachve) — hospad (staražytnahabrejsk.), tabujiravanaje imia vyšejšaha bostva ŭ judajizmie.

S. 250: Tryumfalnaja daroha — vychodziła z horadu ŭ paŭnočna-zachodnim nakirunku ŭ bok Vatykanskaha ŭzhorka. Pincyjus — tak zvany Sadovy ŭzhorak, razmieščany ŭ paŭnočnaj častcy Ryma, na schiłach jakoha znachodzilisia aharody Pampieja, Likuła, Salustyja, Acylijaŭ, Damicyjaŭ dy inšych. Likuł Lucyj Licynij (117 — 57 hh. pierad n. e.) — rymski dziaržaŭny dziejač i vajavoda, byŭ kazačna bahatym. Kaj Salustyj Krysp (86–35 hh. pierad n. e.) — rymski palityčny dziejač i historyk. Acylij — staražytny plebski rod.

S. 252: Amerjoła — horad u Sabinskaj vobłasci na paŭnočny ŭschod ad Ryma.

S. 256: Akva Apija — najstaražytniejšy rymski vadaciah, pabudavany ŭ 312 h. pierad n. e. vydatnym dziaržaŭnym dziejačom Apijem Kłaŭdyjem; ciahnuŭsia pa paŭdniova-ŭschodniaj i paŭdniovaj častcy horadu.