Quo Vadis

Pryjšoŭ urešcie pasla doŭhich čakalnych dzion tak nachmurany, što zakachany junak naš zbialeŭ, heta bačačy, i adrazu nakinuŭsia z hradam pytanniaŭ: — Niama jaje miž chryscijanami?

— Čamu niama, — adkazvaje Chiłon, — ale znajšoŭsia miž imi Hłaŭk, lekar.

— Dyk što, što za Hłaŭk?

— Ci ž zabyŭsia, spadaru, ab starym, z jakim ja padarožyŭ z Nieapalu ŭ Rym i jakoha baroniačy straciŭ hetyja voś dva palcy, nielha ciapieraka ŭtrymać piara ŭ ruce. Razbojniki parezali jaho nažom, adabraŭšy žonku j dzieci. Pakinuŭ jaho ŭ haspodzie pad Minturnaj kanajučaha, doŭha płač mianie braŭ. Na žal, pierakanaŭsia, žyvie j dasiul i naležyć da hminy chryscijanskaje ŭ Rymie.

Vinić adrazu nie moh daŭmiecca, ab čym hutarka, zdahadvaŭsia tolki, što toj Hłaŭk niejk musi ŭtrudniaje adšukać Lihiju, dyk, prytłumiŭšy hnieŭ, kaža: — Kali ty jaho baraniŭ, dyk pavinien być tabie ŭdziačny i dapamahać.

— Ach, dastojny trybunie! Navat bahi nie zaŭsiody byvajuć udziačnyja, a što ž kazać ab ludziach. Tak! Pavinien mnie być udziačny. Ale biada, hety stary słaboha rozumu, pryciemnienaha viekam dy starasciaj, dyk nie tolki nie ŭdziačny mnie, ale, jak dajšło da majho viedama ad jahonych adnaviercaŭ, vinavacić mianie, što ja byŭ u zmovie z razbojnikami dy što ja navioŭ na jaho złybiadu. Voś mnie zapłata za dva palcy!

— Ja pierakanany, što tak i było, šelma, jak jon kaža, — pryhvazdziŭ Vinić.

— Ci ž bolš viedaješ za jaho, spadaru, — adkazaŭ važna Xiłon, — jon bo tolki zdahadvajecca ab hetym, choć, adnak, moh by pry pomačy chryscijan horka mnie adpomscić. Napeŭna, zrabiŭ by heta, a inšyja napeŭna pamahli b. Na ščascie, nie viedaje, jak zavusia, a ŭ domie malitvy, dzie spatkalisia, nie spanatryŭ mianie. Ja, adnak, paznaŭ jaho adrazu dy jak ža chacieŭ jamu kinucca na šyju. Razvaha mianie tolki ŭstrymała. Pasla, jak vyjšli, pačaŭ ja pra jaho vypytvać, i tyja, što viedajuć jaho, skazali mnie: hetaha čałavieka zdradziŭ niejki złybiednik padčas padarožža z Nieapalu… Inačaj bo nie viedaŭ by ab jahonym vajcianni.

— Što mnie za sprava da hetaha! Kažy, što bačyŭ u domie malitvy?

— Tabie nie sprava, spadaru, ale mnie sprava, i to skurnaja sprava. Bo chaču, kab navuka maja mianie pieražyła, dyk lepš adrakusia abiacanaje praz ciabie zapłaty, čym žyccio zmarnuju dziela marnaje mamony, biez jakoje, jak boski filazof, i tak patraplu žyć dy šukać božaj praŭdy.

Vinić, złosny j nachmurany, zbližyŭsia da jaho i kinuŭ panuraje pytannie: — A chto ciabie zapeŭniŭ, što z Hłaŭkavych ruk smierć chutčej ciabie spatkaje, čym z majich? Skul, sabača, viedaješ, što nie zahornuć ciabie zaraz ziamloju ŭ majim aharodzie?

Chiłon, trusliva hlanuŭšy na Vinicija, adrazu skiemiŭ, što tut jašče adno lišniaje słova moža daviesci da hibieli.

— Budu šukać jaje, spadaru, i znajdu! — admanvajecca paspiešna.

Zamoŭkli, u cišy čutny tolki ziachannie ŭzburanaha Vinicija dy dalokija piesni pracujučych u aharodzie niavolnikaŭ. Cieraz momant hrek, bačačy ŭžo na tvary maładoha patrycyja supakajennie, pačaŭ havaryć: — Smierć prajšła la mianie, ale ja tak smieła hladzieŭ joj u vočy, by Sakrat. Nie, spadaru, ja nie kažu, što nie šukacimu dziaŭčyny, ja žadaŭ tolki zviarnuć uvahu, što pošuki jaje nadta ž dla mianie niebiaspiečnyja. Sumniavaŭsia, vašeć, u svajim časie, što isnuje na sviecie niejki Eŭrycy, a choć na ŭłasnyja vočy pierakanaŭsia, što syn baćki majho kazaŭ tabie praŭdu; dumaješ voś, što łhu ab Hłaŭku. Na žal, nia josć jon vydumkaj; kab ja moh zusim biaspiečna aciracca la chryscijan tak, jak daŭniej, addaŭ by za toje staruju biednuju maju niavolnicu, jakuju anahdaj kupiŭ dziela apieki nad majim starečym kalectvam. Ale bo Hłaŭk žyvy, i kab mianie choć raz ubačyŭ, dyk nie ŭbačyŭ užo mianie bolš ty, spadaru, a tady chto b tabie znajšoŭ krasuniu?

Tut zamoŭk dy pačaŭ vycirać slozy, pasla havoryć dalej: — A pakul Hłaŭk žyvie, jak ža mnie jaje šukać, mahu zniačeŭku narvacca na taho złydnia i zhinu, a razam sa mnoju skončacca j pošuki.

— Da čaho ty dahavorvaješsia? Daj radu! Što dumaješ pačać?

— Arystoteles nas vučyć, spadaru, što mienšyja rečy tre pasviačać dziela bolšych, a kir Pryam kazaŭ časta: starasć nie radasć. Voś ža jarmo starasci j hora hnybić Hłaŭka tak daŭno ŭžo i ciažka, što smierć była b dla jaho vyzvalenniem. Tak kaža i Seneka… — Błaznuj z Piatronijem, nie sa mnoju, kažy, čaho chočaš?

— Kali cnota josć błaznotaj, chaj dazvolać bahi nazaŭsiody zastacca mnie błaznam. Maniusia, spadaru, spratać Hłaŭka, bo pakul jon žyvie, i žyccio majo i pošuki zaŭsiody buduć u niebiaspiecy.

— Dyk najmi ludziej, jakija kijami zataŭkuć jaho, ja im zapłaču.