Rojdestvo arafasidagi tun

— Nega kelding? — dedi gap boshlab Oksana. — Qo‘limga kurak olib haydaymi? Xo‘p usta bo‘libsiz-da hammangiz shilqimlikka! Otamiz uyda yo‘qligini darrov fahmlay qolasiz. Sizdaqalarni yaxshi bilaman! Sandig‘im bitdimi?

— Jonim, bitib qoldi, hayitdan keyin bitadi. Qancha ovora bo‘lganimni bilsang edi! Ikki kecha ustaxonanamdan chiqmadim. Ammo birorta ham rohibning qizida yo‘q sandiq qilib beraman-da! Qoplamasiga shunday temir qildimki, Poltavaga ishlagani borganimda yuzboshining aravasiga ham bunday asil temir qoplamagan edim. Naqshini shunday chiroyli yasayapmanki! Oppoq oyoging bilan butun yurtni aylanib chiqsang ham bundayini topolmaysan! Atrofida qizil, ko‘k rangdagi gullar bo‘ladi. Menga jabr qilma! Birpas gaplashib o‘tirishga, husningni tomosha qilishga ruxsat et!

— Kim senga yo‘q dedi, gaplashaver, tomosha qilaver!

Qiz kursiga o‘tirib yana oynaga boqdi, o‘ziga oro berib, sochini tuzatdi. Bo‘yniga, ipak gul solib tikilgan ko‘ylagiga qarab qo‘yganida, la’l labida, anordek betida, sha lo ko‘zida o‘zidan zavqlanish zohir bo‘ldi.

— Yeningda men ham o‘tirsam maylimi? — dedi temirchi.

— Utir, — dedi Oksana chiroyini buzmay, yuz-ko‘zidagi shodonlikni saqlab.

— Go‘zal Oksana, karam qil, bir o‘pay! — dedi-yu, temirchi o‘zini dadil tutib, qizni o‘pmoqchi bo‘lib, og‘ushiga tortib quchoqladi. Ammo Oksana temirchining lablariga yaqin kelib qolgan betini opqochib, uni itarib yubordi.

— Tag‘in nimalar istaydi ko‘ngling? Asal bergach, qoshiq ham ber, deysanmi! Io‘qol, qo‘llaring temirdan battar. Uzingdan ham tutun hidi keladi. Hamma yerimni qorakuya qilgan bo‘lsang kerak.

U yana o‘zini oynaga solib o‘ziga oroyish berdi.

Temirchi boshini xam qilib, ichida: «U meni yaxshi ko‘rmaydi, u hech kimni nazar-pisand qilmaydi, men bo‘lsam uning oldida ahmoq bo‘lib, ko‘zimni undan uzmasdan mo‘ltayib o‘tiribman. Tikilib turaverardim, yuz yil bo‘lsa ham ko‘zimni olmasdim! Alomat qiz! Ko‘ngli kimdaligini, kimni sevishini bilolsam, har narsa desa berardim. Ammo u hech kimni yoqtirmasa kerak, o‘zigao‘zi shaydo. Men bechorani qiynaydi, men sho‘rlik uning ko‘yida kuyaman, ro‘shnoligim yo‘q, unga muhabbatim shunchalikki, dunyoda hech kim birovni mendek sevgan emas, bundan buyon ham sevmaydi!» — deb o‘yladi.

— Sening onang yalmog‘izmish, rostmi? — deb kulib yubordi Oksana. Temirchining nazarida butun ich-tashi kulib yuborgandek bo‘ldi. Bu kulgi birvarakayiga ko‘ngliga ham, ohistagina jimirlashib ketgan qon tomirlariga ham ta’sir qilganday bo‘ldi va bunday yoqimtoy kulgan betdan o‘polmagani alam qildi.

— Onam bilan nima ishim bor? Onam ham, otam ham, bu dunyoda nimaiki menga aziz bo‘lsa, hammasi sen-sen! Agar podsho meni chaqirib; temirchi Vakula, mening davlatimda nimaiki yaxshi narsa bo‘lsa so‘ra, hammasini beraman. Oltindan sandon, kumushdan bolg‘a qildirib beraman, desa, yo‘q, kerakmas, qimmatbaho javohirlar ham, oltin sandon ham, mamlakating-u, yurting ham menga kerakmas. Oksanamni bersang bo‘lgani, derdim!

— Voy, seni qara-yu! Biroq, otam ham xo‘p anoyi emas, onangni olmaganini ko‘rasan, — deb Oksana ayyorlik bilan kulib qo‘ydi. — Nega qizlar haligacha kelmayaptilar-a… Nima bo‘ldi ekan? Ramazon aytadigan vaqt bo‘lib qoldi. Zerikib ketayotibman.

— Go‘zalim, qo‘ysang-chi, xudo o‘zi yor bo‘lsin ularga!

— Nega endi! Ular bilan yigitlar ham kelishadi! Ana o‘shanda o‘yin bo‘ladi-da. Hali qanday qiziq narsalar gapirib berishadi!

— Ular bilan bo‘lsang xursandmisan?

— Albatta, sendan ko‘ra ular bilan yaxshi-da! E, shoshma! Birov taqillatdi, qizlar bilan yigitlar kelishdi shekilli.

«Endi nima umidim qoldi. Meni mayna qilsa, uning oldida zanglagan taqachalik qadrim yo‘q. Lekin o‘zimni boshqalarga masxara qildirib qo‘ymayman. Unga mendan ko‘proq yoqqan yigitni bilsam, ta’zirini berib qo‘yaman…» dedi o‘z-o‘ziga temirchi.

Eshikning qattiq taqillagani, sovuqda quloqqa noxushroq eshitilgan «och» degan ovoz uning xayolini qochirdi.

Alamiga chidolmagan temirchi, duch kelgan odamning och biqinini teshaman, degan nnyatda «tura tur, o‘zim chiqib ochaman», deb eshikka chiqdi.

* * *

Sovuq zo‘rayib, osmon shunday sovib ketdiki, shayton muzlab qolgan qo‘lini sag‘al isitib olmoq uchun, tuyog‘ida sakrab, mushtumiga kuh-kuhlardi. Ertadan kechgacha do‘zaxda yurgach, bu sovuqda qotmasdan bo‘ladimi? Do‘zaxda bizning qishimizdagidek sovuqmasligini bilasiz. Do‘zaxda bo‘lsa shayton qalpog‘ini kiyib olib, bakovulboshidek o‘choq tepasiga minib olib, gunohkorlarni qovurgani-qovurgan edi. Xotinlar bayramda qanday mehr bilan kolbasa qovursalar, shayton ham gunohkorlarni shunday ishtaha bilan qovurardi.

Qalin kiyinganiga qaramay, yalmog‘iz ham to‘ngib qoldi. Shuning uchun, yaxmalak otayotgan odamdek ikki qo‘lini tepaga qilib, oyoqlarini kerganicha, hech bir bo‘g‘imini qimirlatmay, havodan pastga tushdi, xuddi muztepadan sirg‘anib tushganday g‘izillab tushdi-yu, to‘ppato‘g‘ri mo‘riga kirib ketdi.